H βοσκοπούλα (L'amant de la bergère)

PDF cannot be displayed, please update.

Από την αρχαιότητα, η μουσική καταγραφή αποτέλεσε τον καθαυτό τρόπο οπτικής αναπαράστασης του ηχητικού φαινομένου, άλλοτε με λεπτομέρεια και άλλοτε υπό την μορφή οδηγού. Διαχρονικά, η οπτική αποτύπωση της μουσικής υπήρξε ο μοναδικός τρόπος για την αποθήκευση και την διατήρησή της στο χρόνο, αλλά και το αποκλειστικό μέσο για την αναπαραγωγή της. Σε κάθε περίπτωση, η οπτική μεταφορά θα πρέπει να λογιστεί ως επικουρικό εργαλείο, καθώς η προφορική διάδοση και η αποθήκευση στην μνήμη των καλλιτεχνών αποτέλεσαν τις πλέον διαχρονικές τεχνικές για την διάχυση της μουσικής μέσα στον χρόνο και τον χώρο. Κατά την επονομαζόμενη σήμερα «κλασική» μουσική περίοδο της Ευρώπης, με τα ισχυρότατα κέντρα παραγωγής της, όπως οι σημερινές Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, και ειδικά στην πορεία της προς τον Ρομαντισμό, η μουσική καταγραφή, η παρτιτούρα, λογίστηκε από ορισμένους συνθέτες ως η καθαυτή ενσάρκωση του έργου τους.

Όπως είναι λογικό, στον νεωτερικό καπιταλιστικό κόσμο, η μουσική καταγραφή, ως το βασικό εργαλείο υποστασιοποίησης της μουσικής, ενέταξε υπό την σκέπη της και ρεπερτόρια τα οποία δεν συνδέθηκαν, δεν διαδόθηκαν και δεν λειτούργησαν με βάση την καταγραφή τους. Αυτό πρόσφερε στα κέντρα πώλησης μουσικών προϊόντων ένα πρόσθετο εργαλείο για την επέκταση του δικτύου δράσης τους: οι μη-λόγιες μουσικές απέκτησαν έναν πρόσφορο τρόπο διακίνησής τους, ενισχύοντας την δημοφιλία τους, ακόμη και σε τόπους πολύ μακρινούς από αυτούς της αρχικής τους δημιουργίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως, το φαινόμενο της ηχογράφησης και αναπαραγωγής του ήχου ήρθε να αναδιατάξει τις σχέσεις, και να αποδιοργανώσει το status quo των εκδοτικών οίκων, διεκδικώντας κομμάτι της αγοράς, προσφέροντας ένα προϊόν εξαιρετικά πιο ολοκληρωμένο και άμεσο. Οι εκδοτικοί οίκοι προσπάθησαν μεν να αντιδράσουν με νομικά μέτρα, κατέστην όμως αδύνατη η ανακοπή της δυναμικής του νέου φαινομένου: η επικράτηση της εμπορικής δισκογραφίας είναι πλέον γεγονός, στο μεγαλύτερο κομμάτι του 20ού αιώνα.

Όσον αφορά τις μη-λόγιες μουσικές, οι εμπορικές έντυπες παρτιτούρες αποτελούν εκδόσεις των μουσικών κειμένων τραγουδιών ή ορχηστρικών κομματιών (για την εκδοτική δραστηριότητα στην Ελλάδα βλ. Lerch-Kalavrytinos, 2003: 4-5). Για τις ανάγκες των παρτιτουρών τα τραγούδια διασκευάζονταν κυρίως (αλλά όχι μόνο) για πιάνο ή για πιάνο και φωνή, σε γενικές γραμμές χωρίς σύνθετα εκτελεστικά ζητούμενα. Οι πολυοργανικές ή οι τεχνικά απαιτητικές ενορχηστρώσεις αποφεύγονταν συστηματικά. Κάτω από τις νότες της μελωδικής ανάπτυξης των τραγουδιστικών μερών τυπώνονταν οι στίχοι και, ενίοτε, και μεταφράσεις τους σε άλλες γλώσσες. Ως επί το πλείστον, οι παρτιτούρες είναι δίφυλλες ή τετράφυλλες και συνοδεύονται από το φιλοτεχνημένο με σχετική θεματολογία εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο.

Η εν λόγω δεκασέλιδη εμπορική παρτιτούρα περιέχει απάνθισμα από τραγούδια και οργανικά μέρη που περιλαμβάνονται στο θεατρικό έργο του Δημητρίου Κορομηλά «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας», σε διασκευή για πιάνο του Ange Pulher.

Το μονόχρωμο εξώφυλλο κοσμεί εικόνα φουστανελοφόρου άνδρα που παίζει έγχορδο μουσικό όργανο καθισμένος σε βράχο και πίσω του μία ομάδα από πέντε γυναίκες με φολκλόρ ενδυμασίες χορεύουν έναν ημικυκλικό χορό, με φόντο στερεοτυπικό βουκολικό τοπίο με δέντρα και βλάστηση. Αναγράφεται ο τίτλος στην ελληνική και τη γαλλική γλώσσα, "Potpourri sur le morceaux favoris de l'idylle Grecq" (απάνθισμα από αγαπημένα κομμάτια του ελληνικού ειδυλλίου), το όνομα του διασκευαστή, "Enregistré au Ministère de l'Instruction Publique sous le No 228", "Prix Firs: 3 net" και ο εκδότης. Σε όλες τις σελίδες της παρτιτούρας υπάρχει στρογγυλή σφραγίδα στην οποία αναγράφεται «Δημ. Ι. Μέρτικας, πιανίστας», το ονοματεπώνυμο δηλαδή του Σμυρνιού πιανίστα Δημήτρη Μέρτικα από τη συλλογή του οποίου προέρχεται το τεκμήριο. 

Πρόκειται για παρτιτούρα με σύστημα δύο πενταγράμμων για πιάνο και τραγούδι. Η μελωδία του τραγουδιού αναγράφεται στο πεντάγραμμο για το δεξί χέρι του πιάνου, πιθανώς για λόγους οικονομίας, και συνοδεύεται από τους στίχους.

Η παρτιτούρα περιλαμβάνει κυρίως τραγούδια που συναντάμε στη συλλογή του Louis-Albert Bourgault-Ducoudray "Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient", η οποία κυκλοφόρησε το 1876 στο Παρίσι από τις εκδόσεις Henry Lemoine et Cie. Αναλυτικά:

– Στην τρίτη σελίδα, με την ένδειξη Moderato περιλαμβάνεται το υπ' αριθμόν 13 τραγούδι [incipit: Άστραψεν η Ανατολή] της συλλογής.
– Στην τέταρτη σελίδα, με την ένδειξη Meno mosso περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 11 τραγουδιού [incipit: Πέντε χρόνια περπατούσα] της συλλογής.
– Στην τέταρτη σελίδα, με την ένδειξη Modo.
 lento περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 19 τραγουδιού [incipit: Όταν μου είπεν έχε 'γειαν] της συλλογής.
– Στην πέμπτη σελίδα, με την ένδειξη Allegretto mosso περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 22 τραγουδιού [incipit: Μα τι το θέλ' η μάνα σου] της συλλογής.
– Στην έκτη σελίδα, με την ένδειξη Andante περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 30 τραγουδιού της συλλογής, με τίτλο «Το φίλημα», γνωστό και ως «Μια βοσκοπούλα αγάπησα».
– Στην έβδομη σελίδα, με την ένδειξη Meno mosso περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 17 τραγουδιού [incipit: Ανάθεμά τον που 'βαλε] της συλλογής.
– Στις σελίδες 7-8, με την ένδειξη Andante περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 2 τραγουδιού [Εις του κόσμου το ταξίδι] της συλλογής.
– Στις σελίδες 8-9, με την ένδειξη
Allro Moderato περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 23 τραγουδιού [incipit: Ποταμέ, τζάνεμ, ποταμέ μου] της συλλογής.

Για περισότερα σχετικά με το θεατρικό έργο του Κορομηλά «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας», τη μουσική, τα τραγούδια καθώς και τις ηχογραφήσεις τους βλέπε εδώ και εδώ.

Δημιουργός (Συνθέτης):
Διασκευή: Pulher Ange
Στιχουργός:
Άγνωστος
Τόπος έκδοσης:
Κωνσταντινούπολη
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά - Γαλλικά
Εκδότης:
S. Christidis
Φυσική περιγραφή:
Χαρτί, 32,8 x 24,6 εκ., 10 σελίδες, μέτρια κατάσταση
Προέλευση:
Αρχείο Δημήτρη Μέρτικα
Αναγνωριστικό:
202401242029
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, " H βοσκοπούλα
(L'amant de la bergère)", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=11524
Στίχοι:
(Moderato)

Άστραψε η ανατολή πάμε κάτω πάμε στο γιαλό
κι εβρόντησεν η δύσι πάμε στο γιαλό να ρίξω πετραδάκια

Αγγέλοι δός τε μου φτερά πάμ' επάνω πάμε στο βουνό
και δύναμι στες πλάτες πάμε στο βουνό να μάσω ξυλαράκια

(Meno mosso)

Πέντε χρόνια περπατούσα στο γιαλό
κι άλλα πέντε τριγυρνούσα στο βουνό

(Allegretto mosso)

Έλα έλα σαν σου λέγω μη με τυραννείς και κλαίω
έλα έλα πέρδικά μου στα 'νγκαλάκια τα δικά μου

Έλα έλα με τα μένα να περνάς χαριτωμένα
έλα να σε δω μια ώρα η ψυχήμ ας έβγη τώρα

(Andante)

Μια βοσκοπούλα αγάπησα μια ζηλεμένη κόρη
μα την αγάπησα πολύ
ήμουν αλάλητο πουλί
δέκα χρονών αγόρι

Μια μέρα που καθόμαστε στα χόρτα τ' ανθησμένα
Μαρώ 'να λόγο θα σου πω
Μαρώ της λέγω σ' αγαπώ
τρελλαίνουμαι για σένα

(Allro Moderato)

Ποταμέ ντζάνεμ ποταμέ μου α
ποταμέ ποταμέ όταν γεμίζεις
που βαρείς που βαρείς και κυματίζεις

Πάρε με ντζάνεμ ποταμέ μου α
πάρε με πάρε με στα κύματά σου
στα κλοθωγυρίσματά σου.

PDF cannot be displayed, please update.

Από την αρχαιότητα, η μουσική καταγραφή αποτέλεσε τον καθαυτό τρόπο οπτικής αναπαράστασης του ηχητικού φαινομένου, άλλοτε με λεπτομέρεια και άλλοτε υπό την μορφή οδηγού. Διαχρονικά, η οπτική αποτύπωση της μουσικής υπήρξε ο μοναδικός τρόπος για την αποθήκευση και την διατήρησή της στο χρόνο, αλλά και το αποκλειστικό μέσο για την αναπαραγωγή της. Σε κάθε περίπτωση, η οπτική μεταφορά θα πρέπει να λογιστεί ως επικουρικό εργαλείο, καθώς η προφορική διάδοση και η αποθήκευση στην μνήμη των καλλιτεχνών αποτέλεσαν τις πλέον διαχρονικές τεχνικές για την διάχυση της μουσικής μέσα στον χρόνο και τον χώρο. Κατά την επονομαζόμενη σήμερα «κλασική» μουσική περίοδο της Ευρώπης, με τα ισχυρότατα κέντρα παραγωγής της, όπως οι σημερινές Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, και ειδικά στην πορεία της προς τον Ρομαντισμό, η μουσική καταγραφή, η παρτιτούρα, λογίστηκε από ορισμένους συνθέτες ως η καθαυτή ενσάρκωση του έργου τους.

Όπως είναι λογικό, στον νεωτερικό καπιταλιστικό κόσμο, η μουσική καταγραφή, ως το βασικό εργαλείο υποστασιοποίησης της μουσικής, ενέταξε υπό την σκέπη της και ρεπερτόρια τα οποία δεν συνδέθηκαν, δεν διαδόθηκαν και δεν λειτούργησαν με βάση την καταγραφή τους. Αυτό πρόσφερε στα κέντρα πώλησης μουσικών προϊόντων ένα πρόσθετο εργαλείο για την επέκταση του δικτύου δράσης τους: οι μη-λόγιες μουσικές απέκτησαν έναν πρόσφορο τρόπο διακίνησής τους, ενισχύοντας την δημοφιλία τους, ακόμη και σε τόπους πολύ μακρινούς από αυτούς της αρχικής τους δημιουργίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως, το φαινόμενο της ηχογράφησης και αναπαραγωγής του ήχου ήρθε να αναδιατάξει τις σχέσεις, και να αποδιοργανώσει το status quo των εκδοτικών οίκων, διεκδικώντας κομμάτι της αγοράς, προσφέροντας ένα προϊόν εξαιρετικά πιο ολοκληρωμένο και άμεσο. Οι εκδοτικοί οίκοι προσπάθησαν μεν να αντιδράσουν με νομικά μέτρα, κατέστην όμως αδύνατη η ανακοπή της δυναμικής του νέου φαινομένου: η επικράτηση της εμπορικής δισκογραφίας είναι πλέον γεγονός, στο μεγαλύτερο κομμάτι του 20ού αιώνα.

Όσον αφορά τις μη-λόγιες μουσικές, οι εμπορικές έντυπες παρτιτούρες αποτελούν εκδόσεις των μουσικών κειμένων τραγουδιών ή ορχηστρικών κομματιών (για την εκδοτική δραστηριότητα στην Ελλάδα βλ. Lerch-Kalavrytinos, 2003: 4-5). Για τις ανάγκες των παρτιτουρών τα τραγούδια διασκευάζονταν κυρίως (αλλά όχι μόνο) για πιάνο ή για πιάνο και φωνή, σε γενικές γραμμές χωρίς σύνθετα εκτελεστικά ζητούμενα. Οι πολυοργανικές ή οι τεχνικά απαιτητικές ενορχηστρώσεις αποφεύγονταν συστηματικά. Κάτω από τις νότες της μελωδικής ανάπτυξης των τραγουδιστικών μερών τυπώνονταν οι στίχοι και, ενίοτε, και μεταφράσεις τους σε άλλες γλώσσες. Ως επί το πλείστον, οι παρτιτούρες είναι δίφυλλες ή τετράφυλλες και συνοδεύονται από το φιλοτεχνημένο με σχετική θεματολογία εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο.

Η εν λόγω δεκασέλιδη εμπορική παρτιτούρα περιέχει απάνθισμα από τραγούδια και οργανικά μέρη που περιλαμβάνονται στο θεατρικό έργο του Δημητρίου Κορομηλά «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας», σε διασκευή για πιάνο του Ange Pulher.

Το μονόχρωμο εξώφυλλο κοσμεί εικόνα φουστανελοφόρου άνδρα που παίζει έγχορδο μουσικό όργανο καθισμένος σε βράχο και πίσω του μία ομάδα από πέντε γυναίκες με φολκλόρ ενδυμασίες χορεύουν έναν ημικυκλικό χορό, με φόντο στερεοτυπικό βουκολικό τοπίο με δέντρα και βλάστηση. Αναγράφεται ο τίτλος στην ελληνική και τη γαλλική γλώσσα, "Potpourri sur le morceaux favoris de l'idylle Grecq" (απάνθισμα από αγαπημένα κομμάτια του ελληνικού ειδυλλίου), το όνομα του διασκευαστή, "Enregistré au Ministère de l'Instruction Publique sous le No 228", "Prix Firs: 3 net" και ο εκδότης. Σε όλες τις σελίδες της παρτιτούρας υπάρχει στρογγυλή σφραγίδα στην οποία αναγράφεται «Δημ. Ι. Μέρτικας, πιανίστας», το ονοματεπώνυμο δηλαδή του Σμυρνιού πιανίστα Δημήτρη Μέρτικα από τη συλλογή του οποίου προέρχεται το τεκμήριο. 

Πρόκειται για παρτιτούρα με σύστημα δύο πενταγράμμων για πιάνο και τραγούδι. Η μελωδία του τραγουδιού αναγράφεται στο πεντάγραμμο για το δεξί χέρι του πιάνου, πιθανώς για λόγους οικονομίας, και συνοδεύεται από τους στίχους.

Η παρτιτούρα περιλαμβάνει κυρίως τραγούδια που συναντάμε στη συλλογή του Louis-Albert Bourgault-Ducoudray "Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient", η οποία κυκλοφόρησε το 1876 στο Παρίσι από τις εκδόσεις Henry Lemoine et Cie. Αναλυτικά:

– Στην τρίτη σελίδα, με την ένδειξη Moderato περιλαμβάνεται το υπ' αριθμόν 13 τραγούδι [incipit: Άστραψεν η Ανατολή] της συλλογής.
– Στην τέταρτη σελίδα, με την ένδειξη Meno mosso περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 11 τραγουδιού [incipit: Πέντε χρόνια περπατούσα] της συλλογής.
– Στην τέταρτη σελίδα, με την ένδειξη Modo.
 lento περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 19 τραγουδιού [incipit: Όταν μου είπεν έχε 'γειαν] της συλλογής.
– Στην πέμπτη σελίδα, με την ένδειξη Allegretto mosso περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 22 τραγουδιού [incipit: Μα τι το θέλ' η μάνα σου] της συλλογής.
– Στην έκτη σελίδα, με την ένδειξη Andante περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 30 τραγουδιού της συλλογής, με τίτλο «Το φίλημα», γνωστό και ως «Μια βοσκοπούλα αγάπησα».
– Στην έβδομη σελίδα, με την ένδειξη Meno mosso περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 17 τραγουδιού [incipit: Ανάθεμά τον που 'βαλε] της συλλογής.
– Στις σελίδες 7-8, με την ένδειξη Andante περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 2 τραγουδιού [Εις του κόσμου το ταξίδι] της συλλογής.
– Στις σελίδες 8-9, με την ένδειξη
Allro Moderato περιλαμβάνεται διασκευή του υπ' αριθμόν 23 τραγουδιού [incipit: Ποταμέ, τζάνεμ, ποταμέ μου] της συλλογής.

Για περισότερα σχετικά με το θεατρικό έργο του Κορομηλά «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας», τη μουσική, τα τραγούδια καθώς και τις ηχογραφήσεις τους βλέπε εδώ και εδώ.

Δημιουργός (Συνθέτης):
Διασκευή: Pulher Ange
Στιχουργός:
Άγνωστος
Τόπος έκδοσης:
Κωνσταντινούπολη
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά - Γαλλικά
Εκδότης:
S. Christidis
Φυσική περιγραφή:
Χαρτί, 32,8 x 24,6 εκ., 10 σελίδες, μέτρια κατάσταση
Προέλευση:
Αρχείο Δημήτρη Μέρτικα
Αναγνωριστικό:
202401242029
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, " H βοσκοπούλα
(L'amant de la bergère)", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=11524
Στίχοι:
(Moderato)

Άστραψε η ανατολή πάμε κάτω πάμε στο γιαλό
κι εβρόντησεν η δύσι πάμε στο γιαλό να ρίξω πετραδάκια

Αγγέλοι δός τε μου φτερά πάμ' επάνω πάμε στο βουνό
και δύναμι στες πλάτες πάμε στο βουνό να μάσω ξυλαράκια

(Meno mosso)

Πέντε χρόνια περπατούσα στο γιαλό
κι άλλα πέντε τριγυρνούσα στο βουνό

(Allegretto mosso)

Έλα έλα σαν σου λέγω μη με τυραννείς και κλαίω
έλα έλα πέρδικά μου στα 'νγκαλάκια τα δικά μου

Έλα έλα με τα μένα να περνάς χαριτωμένα
έλα να σε δω μια ώρα η ψυχήμ ας έβγη τώρα

(Andante)

Μια βοσκοπούλα αγάπησα μια ζηλεμένη κόρη
μα την αγάπησα πολύ
ήμουν αλάλητο πουλί
δέκα χρονών αγόρι

Μια μέρα που καθόμαστε στα χόρτα τ' ανθησμένα
Μαρώ 'να λόγο θα σου πω
Μαρώ της λέγω σ' αγαπώ
τρελλαίνουμαι για σένα

(Allro Moderato)

Ποταμέ ντζάνεμ ποταμέ μου α
ποταμέ ποταμέ όταν γεμίζεις
που βαρείς που βαρείς και κυματίζεις

Πάρε με ντζάνεμ ποταμέ μου α
πάρε με πάρε με στα κύματά σου
στα κλοθωγυρίσματά σου.

Σχετικά τεκμήρια

Δείτε επίσης