23 [Ποταμέ, τζάνεμ, ποταμέ μου] (Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient)

PDF cannot be displayed, please update.

Από την αρχαιότητα, η μουσική καταγραφή αποτέλεσε τον καθαυτό τρόπο οπτικής αναπαράστασης του ηχητικού φαινομένου, άλλοτε με λεπτομέρεια και άλλοτε υπό την μορφή οδηγού. Διαχρονικά, η οπτική αποτύπωση της μουσικής υπήρξε ο μοναδικός τρόπος για την αποθήκευση και την διατήρησή της στο χρόνο, αλλά και το αποκλειστικό μέσο για την αναπαραγωγή της. Σε κάθε περίπτωση, η οπτική μεταφορά θα πρέπει να λογιστεί ως επικουρικό εργαλείο, καθώς η προφορική διάδοση και η αποθήκευση στην μνήμη των καλλιτεχνών αποτέλεσαν τις πλέον διαχρονικές τεχνικές για την διάχυση της μουσικής μέσα στον χρόνο και τον χώρο. Κατά την επονομαζόμενη σήμερα «κλασική» μουσική περίοδο της Ευρώπης, με τα ισχυρότατα κέντρα παραγωγής της, όπως οι σημερινές Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, και ειδικά στην πορεία της προς τον Ρομαντισμό, η μουσική καταγραφή, η παρτιτούρα, λογίστηκε από ορισμένους συνθέτες ως η καθαυτή ενσάρκωση του έργου τους.

Όπως είναι λογικό, στον νεωτερικό καπιταλιστικό κόσμο, η μουσική καταγραφή, ως το βασικό εργαλείο υποστασιοποίησης της μουσικής, ενέταξε υπό την σκέπη της και ρεπερτόρια τα οποία δεν συνδέθηκαν, δεν διαδόθηκαν και δεν λειτούργησαν με βάση την καταγραφή τους. Αυτό πρόσφερε στα κέντρα πώλησης μουσικών προϊόντων ένα πρόσθετο εργαλείο για την επέκταση του δικτύου δράσης τους: οι μη-λόγιες μουσικές απέκτησαν έναν πρόσφορο τρόπο διακίνησής τους, ενισχύοντας την δημοφιλία τους, ακόμη και σε τόπους πολύ μακρινούς από αυτούς της αρχικής τους δημιουργίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως, το φαινόμενο της ηχογράφησης και αναπαραγωγής του ήχου ήρθε να αναδιατάξει τις σχέσεις, και να αποδιοργανώσει το status quo των εκδοτικών οίκων, διεκδικώντας κομμάτι της αγοράς, προσφέροντας ένα προϊόν εξαιρετικά πιο ολοκληρωμένο και άμεσο. Οι εκδοτικοί οίκοι προσπάθησαν μεν να αντιδράσουν με νομικά μέτρα, κατέστην όμως αδύνατη η ανακοπή της δυναμικής του νέου φαινομένου: η επικράτηση της εμπορικής δισκογραφίας είναι πλέον γεγονός, στο μεγαλύτερο κομμάτι του 20ού αιώνα.

Όσον αφορά τις μη-λόγιες μουσικές, οι εμπορικές έντυπες παρτιτούρες αποτελούν εκδόσεις των μουσικών κειμένων τραγουδιών ή ορχηστρικών κομματιών (για την εκδοτική δραστηριότητα στην Ελλάδα βλ. Lerch-Kalavrytinos, 2003: 4-5). Για τις ανάγκες των παρτιτουρών τα τραγούδια διασκευάζονταν κυρίως (αλλά όχι μόνο) για πιάνο ή για πιάνο και φωνή, σε γενικές γραμμές χωρίς σύνθετα εκτελεστικά ζητούμενα. Οι πολυοργανικές ή οι τεχνικά απαιτητικές ενορχηστρώσεις αποφεύγονταν συστηματικά. Κάτω από τις νότες της μελωδικής ανάπτυξης των τραγουδιστικών μερών τυπώνονταν οι στίχοι και, ενίοτε, και μεταφράσεις τους σε άλλες γλώσσες. Ως επί το πλείστον, οι παρτιτούρες είναι δίφυλλες ή τετράφυλλες και συνοδεύονται από το φιλοτεχνημένο με σχετική θεματολογία εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο.

Η εν λόγω παρτιτούρα περιλαμβάνεται στη συλλογή "Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient" (Τριάντα λαϊκές μελωδίες της Ελλάδας και της Ανατολής), η οποία περιέχει τραγούδια που συνέλεξε και εναρμόνισε ο Γάλλος συνθέτης Louis-Albert Bourgault-Ducoudray κατά τη διάρκεια του ερευνητικού ταξιδιού που πραγματοποίησε στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία το 1875 (βλέπε αναλυτικά το εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο του Γιώργου Κοκκώνη, 2017d: 13-47). Στο ασπρόμαυρο εξώφυλλο αναγράφεται, επίσης, "traduction italienne en vers adaptée à la musique et traduction française en prose de M. A. de Lauzières" (έμμετρη μετάφραση στην ιταλική γλώσσα προσαρμοσμένη στη μουσική και μετάφραση σε πεζό λόγο στη γαλλική γλώσσα από τον M. A. de Lauzières), ο αριθμός της έκδοσης και ο εκδότης. Η έκδοση περιέχει εισαγωγικό κείμενο (σελ. 11-24) για τους τρόπους της ανατολικής μουσικής.

Το τραγούδι περιλαμβάνεται στις σελίδες 63-67, φέρει τον αριθμό 23 και είναι άτιτλο. Κάτω από την αρίθμηση αναγράφεται "Mr Skiadaressi - Athènes". Πρόκειται για αναφορά στον πρόσωπο που τραγούδησε στον Bourgault-Ducoudray το τραγούδι, τον κύριο Σκιαδαρέση, με καταγωγή από τη Λευκάδα, και τον τόπο που έγινε η καταγραφή. Σε αυτόν αποδίδεται και το τραγούδι υπ' αριθμόν 25 [Καράβιν' έν' από τη Χιο].

Το μουσικό κείμενο του τραγουδιού περιλαμβάνεται σε παρτιτούρα με σύστημα τριών πενταγράμμων (δύο για το πιάνο και ένα για τη φωνή). Στο τέλος του μουσικού κειμένου (σελ. 67) ακολουθούν σημειώσεις και σχόλια του Bourgault-Ducoudray.

Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, το τραγούδι, σε ορχηστρική μορφή, το συναντάμε στην ηχογράφηση «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας Ι», την οποία πραγματοποίησε η Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιώς το 1907-1908 στην Αθήνα (Odeon GX-96 – 65074). Πρόκειται για οργανικό ποτ πουρί, το οποίο καταλαμβάνει και τις δύο πλευρές του δίσκου (βλ. εδώ και εδώ) και αποτελείται από μελωδίες που συναντάμε στη συλλογή του Bourgault-Ducoudray.

Ο Νίκος Σκαλκώτας θα το εναρμονίσει και θα το εντάξει στα «Τρία ελληνικά δημοτικά τραγούδια για βιολί και πιάνο, AK 60», έργο που συνέθεσε μεταξύ 1942-1948. Περιλαμβάνει διασκευή των τραγουδιών: Ι Ποταμός. Andante. ΙΙ Ο Όλυμπος κι ο Κίσσαβος. Lento a piacere, ΙΙΙ Άιντε κοιμήσου κόρη μου. Andante. Το πρώτο με τον τίτλο «Ποταμός» βασίζεται στην παρούσα μελωδία. Εξήντα περίπου χρόνια αργότερα, το 2000 ο βιολιστής Γιώργος Δεμερτζής και η πιανίστα Μαρία Αστεριάδου θα ηχογραφήσουν για πρώτη φορά το έργο (βλ. εδώ) στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Περιλαμβάνεται στο CD "Nikos Skalkottas - Duos with violin" (BIS- BIS-CD-1204) που κυκλοφόρησε το 2002. Στη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη», όπου φυλάσσεται το αρχείο του Νίκου Σκαλκώτα (βλ. εδώ), υπάρχει αναρτημένη χειρόγραφη παρτιτούρα του έργου (βλ. εδώ).

Τo 1940–1941 ο Γερμανοεβραίος συνθέτης Berthold Goldschmidt (Αμβούργο, 18 Ιανουαρίου 1903 – Λονδίνο, 17 Οκτωβρίου 1996) ολοκληρώνει την "Greek Suite" για ορχήστρα. Η οκταμερής σουίτα αποτελείται από διασκευές ελληνικών λαϊκών μελωδιών οι οποίες προέρχονται από την έκδοση "Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient" του Louis-Albert Bourgault-Ducoudray. Ανάμεσα σε αυτές περιλαμβάνεται και η μελωδία του παρόντος τραγουδιού. Ακολουθούν αναλυτικά τα μέρη του έργου και τα αντίστοιχα τραγούδια της συλλογής Bourgault-Ducoudray τα οποία επεξεργάζεται ο συνθέτης:

Alla marcia: τα τραγούδια υπ' αριθμόν 27 και 7.
Andante: τα υπ' αριθμόν 15 και 21.
Allegretto. Scherzando: το υπ' αριθμόν 4.
Allegro marziale: το παρόν τραγούδι υπ' αριθμόν 23.
Allegretto grazioso: το υπ' αριθμόν 30 με τίτλο «Το φίλημα» και το τραγούδι υπ' αριθμόν 20.
Lento: το υπ' αριθμόν 9.
Allegretto: τα υπ' αριθμόν 28 και 1.
Allegretto moderato: το υπ' αριθμόν 25.

Δημιουργός (Συνθέτης):
Εναρμόνιση: Bourgault-Ducoudray Louis-Albert
Στιχουργός:
Άγνωστος
Χρονολογία έκδοσης:
[Πρώτη έκδοση: 1876]
Τόπος έκδοσης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά - Ιταλικά - Γαλλικά
Πρώτες λέξεις:
Ποταμέ, τζάνεμ ποταμέ μου
ποταμέ, ποταμέ όταν γεμίζεις
που βαρείς που βαρείς και κυματίζεις
που βαρείς που βαρείς και κυματίζεις
Εκδότης:
Henry Lemoine et Cie, Editeurs
Paris, 17 Rue Pigalle - Rue de l' Hopital, 44, Bruxelles
Έκδοση:
4
Κωδικός έκδοσης:
8024 HL
Φυσική περιγραφή:
Δεμένο βιβλίο 78 σελίδων (φωτοτυπημένο)
Χαρτί, 29,7 Χ 21 εκ., 5 σελίδες, καλή κατάσταση
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
201807081518_23
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "23 [Ποταμέ, τζάνεμ, ποταμέ μου]
(Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient)", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=2947

PDF cannot be displayed, please update.

Από την αρχαιότητα, η μουσική καταγραφή αποτέλεσε τον καθαυτό τρόπο οπτικής αναπαράστασης του ηχητικού φαινομένου, άλλοτε με λεπτομέρεια και άλλοτε υπό την μορφή οδηγού. Διαχρονικά, η οπτική αποτύπωση της μουσικής υπήρξε ο μοναδικός τρόπος για την αποθήκευση και την διατήρησή της στο χρόνο, αλλά και το αποκλειστικό μέσο για την αναπαραγωγή της. Σε κάθε περίπτωση, η οπτική μεταφορά θα πρέπει να λογιστεί ως επικουρικό εργαλείο, καθώς η προφορική διάδοση και η αποθήκευση στην μνήμη των καλλιτεχνών αποτέλεσαν τις πλέον διαχρονικές τεχνικές για την διάχυση της μουσικής μέσα στον χρόνο και τον χώρο. Κατά την επονομαζόμενη σήμερα «κλασική» μουσική περίοδο της Ευρώπης, με τα ισχυρότατα κέντρα παραγωγής της, όπως οι σημερινές Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, και ειδικά στην πορεία της προς τον Ρομαντισμό, η μουσική καταγραφή, η παρτιτούρα, λογίστηκε από ορισμένους συνθέτες ως η καθαυτή ενσάρκωση του έργου τους.

Όπως είναι λογικό, στον νεωτερικό καπιταλιστικό κόσμο, η μουσική καταγραφή, ως το βασικό εργαλείο υποστασιοποίησης της μουσικής, ενέταξε υπό την σκέπη της και ρεπερτόρια τα οποία δεν συνδέθηκαν, δεν διαδόθηκαν και δεν λειτούργησαν με βάση την καταγραφή τους. Αυτό πρόσφερε στα κέντρα πώλησης μουσικών προϊόντων ένα πρόσθετο εργαλείο για την επέκταση του δικτύου δράσης τους: οι μη-λόγιες μουσικές απέκτησαν έναν πρόσφορο τρόπο διακίνησής τους, ενισχύοντας την δημοφιλία τους, ακόμη και σε τόπους πολύ μακρινούς από αυτούς της αρχικής τους δημιουργίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως, το φαινόμενο της ηχογράφησης και αναπαραγωγής του ήχου ήρθε να αναδιατάξει τις σχέσεις, και να αποδιοργανώσει το status quo των εκδοτικών οίκων, διεκδικώντας κομμάτι της αγοράς, προσφέροντας ένα προϊόν εξαιρετικά πιο ολοκληρωμένο και άμεσο. Οι εκδοτικοί οίκοι προσπάθησαν μεν να αντιδράσουν με νομικά μέτρα, κατέστην όμως αδύνατη η ανακοπή της δυναμικής του νέου φαινομένου: η επικράτηση της εμπορικής δισκογραφίας είναι πλέον γεγονός, στο μεγαλύτερο κομμάτι του 20ού αιώνα.

Όσον αφορά τις μη-λόγιες μουσικές, οι εμπορικές έντυπες παρτιτούρες αποτελούν εκδόσεις των μουσικών κειμένων τραγουδιών ή ορχηστρικών κομματιών (για την εκδοτική δραστηριότητα στην Ελλάδα βλ. Lerch-Kalavrytinos, 2003: 4-5). Για τις ανάγκες των παρτιτουρών τα τραγούδια διασκευάζονταν κυρίως (αλλά όχι μόνο) για πιάνο ή για πιάνο και φωνή, σε γενικές γραμμές χωρίς σύνθετα εκτελεστικά ζητούμενα. Οι πολυοργανικές ή οι τεχνικά απαιτητικές ενορχηστρώσεις αποφεύγονταν συστηματικά. Κάτω από τις νότες της μελωδικής ανάπτυξης των τραγουδιστικών μερών τυπώνονταν οι στίχοι και, ενίοτε, και μεταφράσεις τους σε άλλες γλώσσες. Ως επί το πλείστον, οι παρτιτούρες είναι δίφυλλες ή τετράφυλλες και συνοδεύονται από το φιλοτεχνημένο με σχετική θεματολογία εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο.

Η εν λόγω παρτιτούρα περιλαμβάνεται στη συλλογή "Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient" (Τριάντα λαϊκές μελωδίες της Ελλάδας και της Ανατολής), η οποία περιέχει τραγούδια που συνέλεξε και εναρμόνισε ο Γάλλος συνθέτης Louis-Albert Bourgault-Ducoudray κατά τη διάρκεια του ερευνητικού ταξιδιού που πραγματοποίησε στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία το 1875 (βλέπε αναλυτικά το εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο του Γιώργου Κοκκώνη, 2017d: 13-47). Στο ασπρόμαυρο εξώφυλλο αναγράφεται, επίσης, "traduction italienne en vers adaptée à la musique et traduction française en prose de M. A. de Lauzières" (έμμετρη μετάφραση στην ιταλική γλώσσα προσαρμοσμένη στη μουσική και μετάφραση σε πεζό λόγο στη γαλλική γλώσσα από τον M. A. de Lauzières), ο αριθμός της έκδοσης και ο εκδότης. Η έκδοση περιέχει εισαγωγικό κείμενο (σελ. 11-24) για τους τρόπους της ανατολικής μουσικής.

Το τραγούδι περιλαμβάνεται στις σελίδες 63-67, φέρει τον αριθμό 23 και είναι άτιτλο. Κάτω από την αρίθμηση αναγράφεται "Mr Skiadaressi - Athènes". Πρόκειται για αναφορά στον πρόσωπο που τραγούδησε στον Bourgault-Ducoudray το τραγούδι, τον κύριο Σκιαδαρέση, με καταγωγή από τη Λευκάδα, και τον τόπο που έγινε η καταγραφή. Σε αυτόν αποδίδεται και το τραγούδι υπ' αριθμόν 25 [Καράβιν' έν' από τη Χιο].

Το μουσικό κείμενο του τραγουδιού περιλαμβάνεται σε παρτιτούρα με σύστημα τριών πενταγράμμων (δύο για το πιάνο και ένα για τη φωνή). Στο τέλος του μουσικού κειμένου (σελ. 67) ακολουθούν σημειώσεις και σχόλια του Bourgault-Ducoudray.

Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, το τραγούδι, σε ορχηστρική μορφή, το συναντάμε στην ηχογράφηση «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας Ι», την οποία πραγματοποίησε η Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιώς το 1907-1908 στην Αθήνα (Odeon GX-96 – 65074). Πρόκειται για οργανικό ποτ πουρί, το οποίο καταλαμβάνει και τις δύο πλευρές του δίσκου (βλ. εδώ και εδώ) και αποτελείται από μελωδίες που συναντάμε στη συλλογή του Bourgault-Ducoudray.

Ο Νίκος Σκαλκώτας θα το εναρμονίσει και θα το εντάξει στα «Τρία ελληνικά δημοτικά τραγούδια για βιολί και πιάνο, AK 60», έργο που συνέθεσε μεταξύ 1942-1948. Περιλαμβάνει διασκευή των τραγουδιών: Ι Ποταμός. Andante. ΙΙ Ο Όλυμπος κι ο Κίσσαβος. Lento a piacere, ΙΙΙ Άιντε κοιμήσου κόρη μου. Andante. Το πρώτο με τον τίτλο «Ποταμός» βασίζεται στην παρούσα μελωδία. Εξήντα περίπου χρόνια αργότερα, το 2000 ο βιολιστής Γιώργος Δεμερτζής και η πιανίστα Μαρία Αστεριάδου θα ηχογραφήσουν για πρώτη φορά το έργο (βλ. εδώ) στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Περιλαμβάνεται στο CD "Nikos Skalkottas - Duos with violin" (BIS- BIS-CD-1204) που κυκλοφόρησε το 2002. Στη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη», όπου φυλάσσεται το αρχείο του Νίκου Σκαλκώτα (βλ. εδώ), υπάρχει αναρτημένη χειρόγραφη παρτιτούρα του έργου (βλ. εδώ).

Τo 1940–1941 ο Γερμανοεβραίος συνθέτης Berthold Goldschmidt (Αμβούργο, 18 Ιανουαρίου 1903 – Λονδίνο, 17 Οκτωβρίου 1996) ολοκληρώνει την "Greek Suite" για ορχήστρα. Η οκταμερής σουίτα αποτελείται από διασκευές ελληνικών λαϊκών μελωδιών οι οποίες προέρχονται από την έκδοση "Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient" του Louis-Albert Bourgault-Ducoudray. Ανάμεσα σε αυτές περιλαμβάνεται και η μελωδία του παρόντος τραγουδιού. Ακολουθούν αναλυτικά τα μέρη του έργου και τα αντίστοιχα τραγούδια της συλλογής Bourgault-Ducoudray τα οποία επεξεργάζεται ο συνθέτης:

Alla marcia: τα τραγούδια υπ' αριθμόν 27 και 7.
Andante: τα υπ' αριθμόν 15 και 21.
Allegretto. Scherzando: το υπ' αριθμόν 4.
Allegro marziale: το παρόν τραγούδι υπ' αριθμόν 23.
Allegretto grazioso: το υπ' αριθμόν 30 με τίτλο «Το φίλημα» και το τραγούδι υπ' αριθμόν 20.
Lento: το υπ' αριθμόν 9.
Allegretto: τα υπ' αριθμόν 28 και 1.
Allegretto moderato: το υπ' αριθμόν 25.

Δημιουργός (Συνθέτης):
Εναρμόνιση: Bourgault-Ducoudray Louis-Albert
Στιχουργός:
Άγνωστος
Χρονολογία έκδοσης:
[Πρώτη έκδοση: 1876]
Τόπος έκδοσης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά - Ιταλικά - Γαλλικά
Πρώτες λέξεις:
Ποταμέ, τζάνεμ ποταμέ μου
ποταμέ, ποταμέ όταν γεμίζεις
που βαρείς που βαρείς και κυματίζεις
που βαρείς που βαρείς και κυματίζεις
Εκδότης:
Henry Lemoine et Cie, Editeurs
Paris, 17 Rue Pigalle - Rue de l' Hopital, 44, Bruxelles
Έκδοση:
4
Κωδικός έκδοσης:
8024 HL
Φυσική περιγραφή:
Δεμένο βιβλίο 78 σελίδων (φωτοτυπημένο)
Χαρτί, 29,7 Χ 21 εκ., 5 σελίδες, καλή κατάσταση
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
201807081518_23
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "23 [Ποταμέ, τζάνεμ, ποταμέ μου]
(Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient)", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=2947

Σχετικά τεκμήρια

Δείτε επίσης