20. [Τα ματάκια σου τα μαύρα] (Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient recueillies et harmonisées par L.-A. Bourgault-Ducoudray)

PDF cannot be displayed, please update.

Από την αρχαιότητα, η μουσική καταγραφή αποτέλεσε τον καθαυτό τρόπο οπτικής αναπαράστασης του ηχητικού φαινομένου, άλλοτε με λεπτομέρεια και άλλοτε υπό την μορφή οδηγού. Διαχρονικά, η οπτική αποτύπωση της μουσικής υπήρξε ο μοναδικός τρόπος για την αποθήκευση και την διατήρησή της στο χρόνο, αλλά και το αποκλειστικό μέσο για την αναπαραγωγή της. Σε κάθε περίπτωση, η οπτική μεταφορά θα πρέπει να λογιστεί ως επικουρικό εργαλείο, καθώς η προφορική διάδοση και η αποθήκευση στην μνήμη των καλλιτεχνών αποτέλεσαν τις πλέον διαχρονικές τεχνικές για την διάχυση της μουσικής μέσα στον χρόνο και τον χώρο. Κατά την επονομαζόμενη σήμερα «κλασική» μουσική περίοδο της Ευρώπης, με τα ισχυρότατα κέντρα παραγωγής της, όπως οι σημερινές Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, και ειδικά στην πορεία της προς τον Ρομαντισμό, η μουσική καταγραφή, η παρτιτούρα, λογίστηκε από ορισμένους συνθέτες ως η καθαυτή ενσάρκωση του έργου τους.

Όπως είναι λογικό, στον νεωτερικό καπιταλιστικό κόσμο, η μουσική καταγραφή, ως το βασικό εργαλείο υποστασιοποίησης της μουσικής, ενέταξε υπό την σκέπη της και ρεπερτόρια τα οποία δεν συνδέθηκαν, δεν διαδόθηκαν και δεν λειτούργησαν με βάση την καταγραφή τους. Αυτό πρόσφερε στα κέντρα πώλησης μουσικών προϊόντων ένα πρόσθετο εργαλείο για την επέκταση του δικτύου δράσης τους: οι μη-λόγιες μουσικές απέκτησαν έναν πρόσφορο τρόπο διακίνησής τους, ενισχύοντας την δημοφιλία τους, ακόμη και σε τόπους πολύ μακρινούς από αυτούς της αρχικής τους δημιουργίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως, το φαινόμενο της ηχογράφησης και αναπαραγωγής του ήχου ήρθε να αναδιατάξει τις σχέσεις, και να αποδιοργανώσει το status quo των εκδοτικών οίκων, διεκδικώντας κομμάτι της αγοράς, προσφέροντας ένα προϊόν εξαιρετικά πιο ολοκληρωμένο και άμεσο. Οι εκδοτικοί οίκοι προσπάθησαν μεν να αντιδράσουν με νομικά μέτρα, κατέστην όμως αδύνατη η ανακοπή της δυναμικής του νέου φαινομένου: η επικράτηση της εμπορικής δισκογραφίας είναι πλέον γεγονός, στο μεγαλύτερο κομμάτι του 20ού αιώνα.

Όσον αφορά τις μη-λόγιες μουσικές, οι εμπορικές έντυπες παρτιτούρες αποτελούν εκδόσεις των μουσικών κειμένων τραγουδιών ή ορχηστρικών κομματιών (για την εκδοτική δραστηριότητα στην Ελλάδα βλ. Lerch-Kalavrytinos, 2003: 4-5). Για τις ανάγκες των παρτιτουρών τα τραγούδια διασκευάζονταν κυρίως (αλλά όχι μόνο) για πιάνο ή για πιάνο και φωνή, σε γενικές γραμμές χωρίς σύνθετα εκτελεστικά ζητούμενα. Οι πολυοργανικές ή οι τεχνικά απαιτητικές ενορχηστρώσεις αποφεύγονταν συστηματικά. Κάτω από τις νότες της μελωδικής ανάπτυξης των τραγουδιστικών μερών τυπώνονταν οι στίχοι και, ενίοτε, και μεταφράσεις τους σε άλλες γλώσσες. Ως επί το πλείστον, οι παρτιτούρες είναι δίφυλλες ή τετράφυλλες και συνοδεύονται από το φιλοτεχνημένο με σχετική θεματολογία εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο.

Η εν λόγω παρτιτούρα περιλαμβάνεται στη συλλογή Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient recueillies et harmonisées par L.-A. Bourgault-Ducoudray (Τριάντα λαϊκές μελωδίες της Ελλάδας και της Ανατολής που συνέλεξε και εναρμόνισε ο Louis-Albert Bourgault-Ducoudray). Η καταγραφή των μελωδιών πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του ερευνητικού ταξιδιού που πραγματοποίησε ο Bourgault-Ducoudray στην Ελλάδα και τη Σμύρνη το 1875 (βλέπε αναλυτικά το εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο του Γιώργου Κοκκώνη, 2017d: 13-47). Στο ασπρόμαυρο εξώφυλλο αναγράφεται, επίσης, "traduction italienne en vers adaptée à la musique et traduction française en prose de M. A. de Lauzières" (έμμετρη μετάφραση στην ιταλική γλώσσα προσαρμοσμένη στη μουσική και μετάφραση σε πεζό λόγο στη γαλλική γλώσσα από τον M. A. de Lauzières), ο αριθμός της έκδοσης και ο εκδότης.

Το τραγούδι περιλαμβάνεται στις σελίδες 56-57, φέρει τον αριθμό 20 και είναι άτιτλο. Κάτω από την αρίθμηση αναγράφεται "Mme Laffon - Smyrne". Η Madame Laffon ήταν η δεύτερη σύζυγος του Γάλλου διπλωμάτη Gustave Laffon, διερμηνέα στο Γαλλικό Προξενείο της Σμύρνης. Πρόκειται για την Ada Bargigli, Ιταλίδα γεννημένη στη Λάρνακα, και βασική πηγή πληροφόρησης και μουσικού υλικού του Bourgault-Ducoudray, αφού τα 21 από τα 30 τραγούδια της συλλογής καταγράφονται στη Σμύρνη σε δική της ερμηνεία.

Το μουσικό κείμενο της πρώτης  στροφής του τραγουδιού περιλαμβάνεται σε παρτιτούρα με σύστημα τριών πενταγράμμων (δύο για το πιάνο και ένα για τη φωνή) και το δεύτερο σε ένα πεντάγραμμο.

Ο σκοπός εντοπίζεται και στο ρωσικό λόγιο ρεπερτόριο. Μεταξύ 1881-1884, ο Ρώσος συνθέτης Alexander Glazunov (Αγία Πετρούπολη, 29 Ιουλίου (10 Αυγούστου) 1865 – Παρίσι, 21 Μαρτίου 1936) ολοκληρώνει την "Overture No. 1 on Three Greek Themes, Op. 3", έργο για συμφωνική ορχήστρα. Τα μουσικά θέματα από τα οποία αντλεί υλικό ο Glazunov προέρχονται από τη συλλογή "Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient". Περιλαμβάνει μελωδίες που συνέλεξε και εναρμόνισε ο Γάλλος συνθέτης Louis Albert Bourgault-Ducoudray, στον οποίο είναι αφιερωμένο το έργο, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Ελλάδα το 1875 (βλέπε αναλυτικά το εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο του Γιώργου Κοκκώνη, 2017d: 13-47). Μία από τις μελωδίες που επεξεργάζεται είναι αυτή του παρόντος τραγουδιού (βλ. επίσης εδώ). Οι άλλες δύο μελωδίες από τη συλλογή είναι η υπ' αριθμόν 1 [Άιντε άιντε κοιμήσου, κόρη μου, βλ. εδώ, εδώ και εδώ) και 25 [Καράβιν' έν' από τη Χιο, βλ. εδώ και εδώ).

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Άγνωστος
Χρονολογία έκδοσης:
[Πρώτη έκδοση: 1877]
Τόπος έκδοσης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά - Ιταλικά - Γαλλικά
Πρώτες λέξεις:
Τα ματάκια σου τα μαύρα, τα ματάκια σου τα μαύρα
μαύρα 'ναι σαν την ελιά, μαύρα 'ναι σαν την ελιά
Εκδότης:
Henry Lemoine et Cie, Editeurs
Paris, 17 Rue Pigalle - Rue de l' Hopital, 44, Bruxelles
Έκδοση:
4
Κωδικός έκδοσης:
8024 HL
Φυσική περιγραφή:
Δεμένο βιβλίο 78 σελίδων (φωτοτυπημένο)
Χαρτί, 29,7 Χ 21 εκ., 2 σελίδες, καλή κατάσταση
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
201807081518_20
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "20. [Τα ματάκια σου τα μαύρα]
(Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient
recueillies et harmonisées par L.-A. Bourgault-Ducoudray)", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=2944

PDF cannot be displayed, please update.

Από την αρχαιότητα, η μουσική καταγραφή αποτέλεσε τον καθαυτό τρόπο οπτικής αναπαράστασης του ηχητικού φαινομένου, άλλοτε με λεπτομέρεια και άλλοτε υπό την μορφή οδηγού. Διαχρονικά, η οπτική αποτύπωση της μουσικής υπήρξε ο μοναδικός τρόπος για την αποθήκευση και την διατήρησή της στο χρόνο, αλλά και το αποκλειστικό μέσο για την αναπαραγωγή της. Σε κάθε περίπτωση, η οπτική μεταφορά θα πρέπει να λογιστεί ως επικουρικό εργαλείο, καθώς η προφορική διάδοση και η αποθήκευση στην μνήμη των καλλιτεχνών αποτέλεσαν τις πλέον διαχρονικές τεχνικές για την διάχυση της μουσικής μέσα στον χρόνο και τον χώρο. Κατά την επονομαζόμενη σήμερα «κλασική» μουσική περίοδο της Ευρώπης, με τα ισχυρότατα κέντρα παραγωγής της, όπως οι σημερινές Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, και ειδικά στην πορεία της προς τον Ρομαντισμό, η μουσική καταγραφή, η παρτιτούρα, λογίστηκε από ορισμένους συνθέτες ως η καθαυτή ενσάρκωση του έργου τους.

Όπως είναι λογικό, στον νεωτερικό καπιταλιστικό κόσμο, η μουσική καταγραφή, ως το βασικό εργαλείο υποστασιοποίησης της μουσικής, ενέταξε υπό την σκέπη της και ρεπερτόρια τα οποία δεν συνδέθηκαν, δεν διαδόθηκαν και δεν λειτούργησαν με βάση την καταγραφή τους. Αυτό πρόσφερε στα κέντρα πώλησης μουσικών προϊόντων ένα πρόσθετο εργαλείο για την επέκταση του δικτύου δράσης τους: οι μη-λόγιες μουσικές απέκτησαν έναν πρόσφορο τρόπο διακίνησής τους, ενισχύοντας την δημοφιλία τους, ακόμη και σε τόπους πολύ μακρινούς από αυτούς της αρχικής τους δημιουργίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως, το φαινόμενο της ηχογράφησης και αναπαραγωγής του ήχου ήρθε να αναδιατάξει τις σχέσεις, και να αποδιοργανώσει το status quo των εκδοτικών οίκων, διεκδικώντας κομμάτι της αγοράς, προσφέροντας ένα προϊόν εξαιρετικά πιο ολοκληρωμένο και άμεσο. Οι εκδοτικοί οίκοι προσπάθησαν μεν να αντιδράσουν με νομικά μέτρα, κατέστην όμως αδύνατη η ανακοπή της δυναμικής του νέου φαινομένου: η επικράτηση της εμπορικής δισκογραφίας είναι πλέον γεγονός, στο μεγαλύτερο κομμάτι του 20ού αιώνα.

Όσον αφορά τις μη-λόγιες μουσικές, οι εμπορικές έντυπες παρτιτούρες αποτελούν εκδόσεις των μουσικών κειμένων τραγουδιών ή ορχηστρικών κομματιών (για την εκδοτική δραστηριότητα στην Ελλάδα βλ. Lerch-Kalavrytinos, 2003: 4-5). Για τις ανάγκες των παρτιτουρών τα τραγούδια διασκευάζονταν κυρίως (αλλά όχι μόνο) για πιάνο ή για πιάνο και φωνή, σε γενικές γραμμές χωρίς σύνθετα εκτελεστικά ζητούμενα. Οι πολυοργανικές ή οι τεχνικά απαιτητικές ενορχηστρώσεις αποφεύγονταν συστηματικά. Κάτω από τις νότες της μελωδικής ανάπτυξης των τραγουδιστικών μερών τυπώνονταν οι στίχοι και, ενίοτε, και μεταφράσεις τους σε άλλες γλώσσες. Ως επί το πλείστον, οι παρτιτούρες είναι δίφυλλες ή τετράφυλλες και συνοδεύονται από το φιλοτεχνημένο με σχετική θεματολογία εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο.

Η εν λόγω παρτιτούρα περιλαμβάνεται στη συλλογή Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient recueillies et harmonisées par L.-A. Bourgault-Ducoudray (Τριάντα λαϊκές μελωδίες της Ελλάδας και της Ανατολής που συνέλεξε και εναρμόνισε ο Louis-Albert Bourgault-Ducoudray). Η καταγραφή των μελωδιών πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του ερευνητικού ταξιδιού που πραγματοποίησε ο Bourgault-Ducoudray στην Ελλάδα και τη Σμύρνη το 1875 (βλέπε αναλυτικά το εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο του Γιώργου Κοκκώνη, 2017d: 13-47). Στο ασπρόμαυρο εξώφυλλο αναγράφεται, επίσης, "traduction italienne en vers adaptée à la musique et traduction française en prose de M. A. de Lauzières" (έμμετρη μετάφραση στην ιταλική γλώσσα προσαρμοσμένη στη μουσική και μετάφραση σε πεζό λόγο στη γαλλική γλώσσα από τον M. A. de Lauzières), ο αριθμός της έκδοσης και ο εκδότης.

Το τραγούδι περιλαμβάνεται στις σελίδες 56-57, φέρει τον αριθμό 20 και είναι άτιτλο. Κάτω από την αρίθμηση αναγράφεται "Mme Laffon - Smyrne". Η Madame Laffon ήταν η δεύτερη σύζυγος του Γάλλου διπλωμάτη Gustave Laffon, διερμηνέα στο Γαλλικό Προξενείο της Σμύρνης. Πρόκειται για την Ada Bargigli, Ιταλίδα γεννημένη στη Λάρνακα, και βασική πηγή πληροφόρησης και μουσικού υλικού του Bourgault-Ducoudray, αφού τα 21 από τα 30 τραγούδια της συλλογής καταγράφονται στη Σμύρνη σε δική της ερμηνεία.

Το μουσικό κείμενο της πρώτης  στροφής του τραγουδιού περιλαμβάνεται σε παρτιτούρα με σύστημα τριών πενταγράμμων (δύο για το πιάνο και ένα για τη φωνή) και το δεύτερο σε ένα πεντάγραμμο.

Ο σκοπός εντοπίζεται και στο ρωσικό λόγιο ρεπερτόριο. Μεταξύ 1881-1884, ο Ρώσος συνθέτης Alexander Glazunov (Αγία Πετρούπολη, 29 Ιουλίου (10 Αυγούστου) 1865 – Παρίσι, 21 Μαρτίου 1936) ολοκληρώνει την "Overture No. 1 on Three Greek Themes, Op. 3", έργο για συμφωνική ορχήστρα. Τα μουσικά θέματα από τα οποία αντλεί υλικό ο Glazunov προέρχονται από τη συλλογή "Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient". Περιλαμβάνει μελωδίες που συνέλεξε και εναρμόνισε ο Γάλλος συνθέτης Louis Albert Bourgault-Ducoudray, στον οποίο είναι αφιερωμένο το έργο, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Ελλάδα το 1875 (βλέπε αναλυτικά το εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο του Γιώργου Κοκκώνη, 2017d: 13-47). Μία από τις μελωδίες που επεξεργάζεται είναι αυτή του παρόντος τραγουδιού (βλ. επίσης εδώ). Οι άλλες δύο μελωδίες από τη συλλογή είναι η υπ' αριθμόν 1 [Άιντε άιντε κοιμήσου, κόρη μου, βλ. εδώ, εδώ και εδώ) και 25 [Καράβιν' έν' από τη Χιο, βλ. εδώ και εδώ).

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Άγνωστος
Χρονολογία έκδοσης:
[Πρώτη έκδοση: 1877]
Τόπος έκδοσης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά - Ιταλικά - Γαλλικά
Πρώτες λέξεις:
Τα ματάκια σου τα μαύρα, τα ματάκια σου τα μαύρα
μαύρα 'ναι σαν την ελιά, μαύρα 'ναι σαν την ελιά
Εκδότης:
Henry Lemoine et Cie, Editeurs
Paris, 17 Rue Pigalle - Rue de l' Hopital, 44, Bruxelles
Έκδοση:
4
Κωδικός έκδοσης:
8024 HL
Φυσική περιγραφή:
Δεμένο βιβλίο 78 σελίδων (φωτοτυπημένο)
Χαρτί, 29,7 Χ 21 εκ., 2 σελίδες, καλή κατάσταση
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
201807081518_20
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "20. [Τα ματάκια σου τα μαύρα]
(Trente mélodies populaires de Grèce et d'Orient
recueillies et harmonisées par L.-A. Bourgault-Ducoudray)", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=2944

Σχετικά τεκμήρια

Δείτε επίσης