Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Ένα από αυτά τα συναρπαστικά δίκτυα αφορά γαλλικά τραγούδια, τα οποία οικειοποιήθηκαν μεταξύ άλλων και Έλληνες μουσικοί. Η οικειοποίηση είναι διττή: αφορά αφενός τον στίχο ο οποίος πλέον είναι ελληνικός (συχνά, μάλιστα, δεν έχει καμία σχέση με τον πρωτότυπο), αλλά, αφετέρου, και τις πρακτικές εκτέλεσης: διαφορετικό οργανολόγιο, διαφορετικό τραγουδιστικό ύφος, συχνά διαφοροποιήσεις στις μελωδικές και ρυθμικές φόρμες, και στις αρμονίες. Οι Έλληνες μουσικοί προσαρμόζουν αυτό που ακούν στη δική τους συνθήκη, με βάση τις δικές τους δυνατότητες. Η γαλλική οικουμένη δανείζει τα chansons της, τα οποία κουβαλούν μια δυναμική παράδοση τραγουδοποιΐας και επιτέλεσης. Το Παρίσι, η Μονμάρτη και τα cabarets artistiques επηρεάζουν τις μουσικές του κόσμου. Η ατμόσφαιρα από το Chat Noir, το οποίο λειτούργησε από το 1881, φτάνει και στην ελληνική οικουμένη. Τέτοιου τύπου μουσικοί τόποι, τα περίφημα καφέ σαντάν, προκύπτουν στην Αθήνα αλλά και σε άλλα αστικά κέντρα του ελληνικού κράτους. Αυτά τα γαλλικά τραγούδια εξέβαλαν στον ελληνόφωνο κόσμο είτε διά της ευθείας οδού, είτε δια της τεθλασμένης, μέσω άλλων ρεπερτοριακών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει και καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του.
Ο συγκεκριμένος δίσκος της «Ιταλίδας» αποτελεί επανέκδοση από τον δίσκο της Concert Record Gramophone (5-13100), ο οποίος ηχογραφήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 19 Σεπτεμβρίου του 1912. Στην βάση δεδομένων που προέκυψε από την έρευνα του Alan Kelly, στο πεδίο εκτελεστές, εκτός από την κυρία Μελιτσιάνου (solo), η οποία αναφέρεται και στην ετικέτα του δίσκου, αναγράφεται επίσης “Estudiantina Grecque – Melitzianos Choeur”. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε από τον ηχολήπτη Charles Scheuplein.
Πρόκειται για ελληνική διασκευή του γαλλικού τραγουδιού "Elle est de l'Italie" (ή "Mon Italienne"), σε μουσική του Eugène Gavel (1881–1954) και στίχους των Armand Foucher (1872–1954) και Jean Rodor (1881–1967).
Η ελληνική παρτιτούρα κυκλοφόρησε στην Αθήνα από τον εκδοτικό οίκο Γεωργίου Δ. Φέξη με τον τίτλο "Η Ιταλίδα".
Το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1908-1909 για την γαλλική δισκογραφική εταιρεία APGA (A158 - 1998), από τον Félix Mayol. Σύμφωνα με την παρτιτούρα του τραγουδιού, η οποία εκδόθηκε στο Παρίσι το 1908 από τον E. Gueprotte, ο Félix Mayol παρουσίασε το τραγούδι στο Café des Ambassadeurs, το οποίο βρισκόταν στην Avenue Gabriel 8e του Παρισιού. Επίσης, ηχογραφήθηκε από τον Adolphe Bérard το 1908 στο Παρίσι, για την εταιρεία Odeon (xP 4484 – 97194), την ίδια χρονιά σε κύλινδρο Rummel από τον Faivre και το 1909 στο Παρίσι από τον Paul Dalbret (Odeon Po 539 - A 73157).
Σύμφωνα με τον κατάλογο (βλ. σελ. 99) της ιταλικής εταιρείας κατασκευής piano rolls F.I.R.S.T (Fabbrica Italiana Rulli Sonori Traforati), ο οποίος εκδόθηκε στο Μιλάνο τον Μάιο του 1914, το τραγούδι κυκλοφόρησε και σε piano roll, με αριθμό 3839.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Ένα από αυτά τα συναρπαστικά δίκτυα αφορά γαλλικά τραγούδια, τα οποία οικειοποιήθηκαν μεταξύ άλλων και Έλληνες μουσικοί. Η οικειοποίηση είναι διττή: αφορά αφενός τον στίχο ο οποίος πλέον είναι ελληνικός (συχνά, μάλιστα, δεν έχει καμία σχέση με τον πρωτότυπο), αλλά, αφετέρου, και τις πρακτικές εκτέλεσης: διαφορετικό οργανολόγιο, διαφορετικό τραγουδιστικό ύφος, συχνά διαφοροποιήσεις στις μελωδικές και ρυθμικές φόρμες, και στις αρμονίες. Οι Έλληνες μουσικοί προσαρμόζουν αυτό που ακούν στη δική τους συνθήκη, με βάση τις δικές τους δυνατότητες. Η γαλλική οικουμένη δανείζει τα chansons της, τα οποία κουβαλούν μια δυναμική παράδοση τραγουδοποιΐας και επιτέλεσης. Το Παρίσι, η Μονμάρτη και τα cabarets artistiques επηρεάζουν τις μουσικές του κόσμου. Η ατμόσφαιρα από το Chat Noir, το οποίο λειτούργησε από το 1881, φτάνει και στην ελληνική οικουμένη. Τέτοιου τύπου μουσικοί τόποι, τα περίφημα καφέ σαντάν, προκύπτουν στην Αθήνα αλλά και σε άλλα αστικά κέντρα του ελληνικού κράτους. Αυτά τα γαλλικά τραγούδια εξέβαλαν στον ελληνόφωνο κόσμο είτε διά της ευθείας οδού, είτε δια της τεθλασμένης, μέσω άλλων ρεπερτοριακών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει και καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του.
Ο συγκεκριμένος δίσκος της «Ιταλίδας» αποτελεί επανέκδοση από τον δίσκο της Concert Record Gramophone (5-13100), ο οποίος ηχογραφήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 19 Σεπτεμβρίου του 1912. Στην βάση δεδομένων που προέκυψε από την έρευνα του Alan Kelly, στο πεδίο εκτελεστές, εκτός από την κυρία Μελιτσιάνου (solo), η οποία αναφέρεται και στην ετικέτα του δίσκου, αναγράφεται επίσης “Estudiantina Grecque – Melitzianos Choeur”. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε από τον ηχολήπτη Charles Scheuplein.
Πρόκειται για ελληνική διασκευή του γαλλικού τραγουδιού "Elle est de l'Italie" (ή "Mon Italienne"), σε μουσική του Eugène Gavel (1881–1954) και στίχους των Armand Foucher (1872–1954) και Jean Rodor (1881–1967).
Η ελληνική παρτιτούρα κυκλοφόρησε στην Αθήνα από τον εκδοτικό οίκο Γεωργίου Δ. Φέξη με τον τίτλο "Η Ιταλίδα".
Το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1908-1909 για την γαλλική δισκογραφική εταιρεία APGA (A158 - 1998), από τον Félix Mayol. Σύμφωνα με την παρτιτούρα του τραγουδιού, η οποία εκδόθηκε στο Παρίσι το 1908 από τον E. Gueprotte, ο Félix Mayol παρουσίασε το τραγούδι στο Café des Ambassadeurs, το οποίο βρισκόταν στην Avenue Gabriel 8e του Παρισιού. Επίσης, ηχογραφήθηκε από τον Adolphe Bérard το 1908 στο Παρίσι, για την εταιρεία Odeon (xP 4484 – 97194), την ίδια χρονιά σε κύλινδρο Rummel από τον Faivre και το 1909 στο Παρίσι από τον Paul Dalbret (Odeon Po 539 - A 73157).
Σύμφωνα με τον κατάλογο (βλ. σελ. 99) της ιταλικής εταιρείας κατασκευής piano rolls F.I.R.S.T (Fabbrica Italiana Rulli Sonori Traforati), ο οποίος εκδόθηκε στο Μιλάνο τον Μάιο του 1914, το τραγούδι κυκλοφόρησε και σε piano roll, με αριθμό 3839.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
