Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Το τραγούδι «Μη μου χαλάς τα γούστα μου» βασίζεται σε έναν εκ των δημοφιλέστερων σκοπών του ελληνόφωνου ρεπερτορίου. Ηχογραφήθηκε πολλές φορές στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, στην Κωνσταντινούπολη, τη Νέα Υόρκη και την Αθήνα, με διάφορους τίτλους και σε πολλές παραλλαγές. Ενδεικτικά:
- Εστουδιαντίνα Ζουναράκη, «Γιαφ γιουφ», Orfeon S-3021 - 12819, Κωνσταντινούπολη, 1919 ή 1920.
- Τέτος Δημητριάδης, «Γιαφ γιουφ (Δεν σε θέλω πια)», Panhellenion 101, Νέα Υόρκη, 1919.
- Τέτος Δημητριάδης, «Γιαφ-γιουφ», Columbia USA 105965 - 7023-F, Νέα Υόρκη, Οκτώβριος 1925.
- Αντώνης Νταλγκάς, «Μη μου χαλάς τα γούστα μου», HMV BJ-232-1 – AO-163, Αθήνα, 3 Μαρτίου 1926.
- Γιώργος Βιδάλης, «Γιαφ γιουφ», Odeon GO 281 - GA 1154, Αθήνα, 1926.
- Αγγελική Καραγιάννη, «Γιαφ γιουφ», Pharos 822, Νέα Υόρκη, 1926 ή 1927.
- Κώστας Καρίπης, «Μη μου χαλάς τα γούστα μου», Columbia UK 20089 - 7724, Αθήνα, 1927.
- Λευτέρης Μενεμενλής, «Μη μου χαλάς τα γούστα μου», Polydor 4626 ar - V-45116/45117, Αθήνα, 1927.
- Κα Πιπίνα, «Έσπασες τα πιάτα», Homocord G-511 – G2 8009, 1928, παρούσα ηχογράφηση.
- Μαρίκα Παπαγκίκα, «Στη φυλακή με βάλανε», Columbia USA W 205893 - 56117-F, Νέα Υόρκη, Μάιος 1928.
- Βασίλης Ψαμαθιανός - Ensemble Kalaidjoglou, «Έσπασες τα πιάτα», Parlophone 18607 – B-21502-Ι, Αθήνα, 1929.
- Κώστας Νούρος, «Έσπασες τα πιάτα», Columbia UK 20593 - 18055, Αθήνα, 1929.
- Αντώνης Νταλγκάς, «Έσπασες τα πιάτα», HMV BG-12 – AO-311, Αθήνα, 11 Μαΐου 1929.
- Εστουδιαντίνα Γαδ, «Έσπασες τα πιάτα», Parlophone 18678 – Β. 21507-ΙΙ & Pathé Τουρκίας 7G.264 - 11.265, Κωνσταντινούπολη, 1929.
- Εστουδιαντίνα Γαδ, «Τα κούναγα», Parlophone 18676 – Β. 21507-Ι, Κωνσταντινούπολη, 1929.
- Γιώργος Βιδάλης, «Έσπασε τα πιάτα», Odeon Go 1321 - GA 1405, Αθήνα, 1929.
Το τραγούδι εκδόθηκε σε παρτιτούρα από τον οίκο S. Christidis στην Κωνσταντινούπολη με τίτλο "Γιαφ! Γιουφ!" ως διασκευή του E. Sorolf. Στην παρτιτούρα αναγράφεται: "Chanson populaire Grecque arrangé par E. Sorolf" και «Το τραγούδι του λαού δι' άσμα και κλειδοκύμβαλον διασκευασθέν υπό Ε. Σορώλφ».
Καταγράφεται, επίσης, από τον Γ. Μπουκουβάλα, στο ρεπορτάζ «Νυχτερινά θεάματα στη Δραπετσώνα» που δημοσιεύτηκε το 1931 στην εφημερίδα Η Φωνή του Πειραιώς, το ακόλουθο δίστιχο:
Χασίσι, ούζο και σεβντάς με κάναν να χτικιάσω
δεκαοχτώ χρονών παιδί τα νιάτα μου να χάσω
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι στην εν λόγω ηχογράφηση, από το 2:04'' περίπου και μέχρι το τέλος, εισάγεται, ως καταληκτικό θέμα, ο μουσικός σκοπός του τραγουδιού «Μάγκικο», ένας δημοφιλής στο ελληνόφωνο ρεπερτόριο σκοπός. Τον συναντάμε μέχρι τώρα έξι φορές στην ελληνική δισκογραφία, με τίτλους όπως «Μάγκικο», «Μάγκικό μου», «Το μάγκικο». Το μουσικό αυτό θέμα εντοπίζεται και σε άλλα ρεπερτόρια, όπως στο εβραϊκό και αρμενικό (για περισσότερα βλέπε στις ηχογραφήσεις του «Μάγκικου»).
Φαίνεται πως ο συγκεκριμένος σκοπός αποτελεί μία εκ των δημοφιλών επιλογών, όχι μόνο στο ελληνόφωνο αστικό λαϊκό ρεπερτόριο, αλλά και σε άλλα, κάτι που αναδεικνύει την συνθήκη του κοσμοπολιτισμού και του συγκρητισμού μέσα στην οποία ζούσαν και δρούσαν οι λαϊκοί μουσικοί. Όπως και άλλοι σκοποί, οι οποίοι τελικά αναδείχθηκαν σε αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε “hit”, έτσι και αυτός υπογραμμίζει τις συνδιαλλαγές μεταξύ των ποικίλων ρεπερτορίων, τα οποία αποτελούσαν συνομιλητές σε μία μεγάλη σε γεωγραφικό εύρος οικουμένη. Έτσι, προκύπτει ένα συναρπαστικό δίκτυο που περιλαμβάνει ρεπερτόρια από την Ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια, και την Μεσόγειο, τα οποία προέρχονταν, από τη μία πλευρά, από τρεις μεγάλες αυτοκρατορίες: την Οθωμανική, την Αυστριακή και την Ρωσική. Από την άλλη, ενεργητικότατα αποτελούσαν και τα ρεπερτόρια από την Ιταλική οικουμένη, τo Canzone Napoletana, τα γαλλικά chansons, τον ισπανικό κόσμο και άλλα υπο-δίκτυα, αλλά και από δύο μεγάλους διαρκώς εν κινήσει κόσμους: τον τσιγγάνικο και τον εβραϊκό (κυρίως τον Yiddish). Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Το τραγούδι «Μη μου χαλάς τα γούστα μου» βασίζεται σε έναν εκ των δημοφιλέστερων σκοπών του ελληνόφωνου ρεπερτορίου. Ηχογραφήθηκε πολλές φορές στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, στην Κωνσταντινούπολη, τη Νέα Υόρκη και την Αθήνα, με διάφορους τίτλους και σε πολλές παραλλαγές. Ενδεικτικά:
- Εστουδιαντίνα Ζουναράκη, «Γιαφ γιουφ», Orfeon S-3021 - 12819, Κωνσταντινούπολη, 1919 ή 1920.
- Τέτος Δημητριάδης, «Γιαφ γιουφ (Δεν σε θέλω πια)», Panhellenion 101, Νέα Υόρκη, 1919.
- Τέτος Δημητριάδης, «Γιαφ-γιουφ», Columbia USA 105965 - 7023-F, Νέα Υόρκη, Οκτώβριος 1925.
- Αντώνης Νταλγκάς, «Μη μου χαλάς τα γούστα μου», HMV BJ-232-1 – AO-163, Αθήνα, 3 Μαρτίου 1926.
- Γιώργος Βιδάλης, «Γιαφ γιουφ», Odeon GO 281 - GA 1154, Αθήνα, 1926.
- Αγγελική Καραγιάννη, «Γιαφ γιουφ», Pharos 822, Νέα Υόρκη, 1926 ή 1927.
- Κώστας Καρίπης, «Μη μου χαλάς τα γούστα μου», Columbia UK 20089 - 7724, Αθήνα, 1927.
- Λευτέρης Μενεμενλής, «Μη μου χαλάς τα γούστα μου», Polydor 4626 ar - V-45116/45117, Αθήνα, 1927.
- Κα Πιπίνα, «Έσπασες τα πιάτα», Homocord G-511 – G2 8009, 1928, παρούσα ηχογράφηση.
- Μαρίκα Παπαγκίκα, «Στη φυλακή με βάλανε», Columbia USA W 205893 - 56117-F, Νέα Υόρκη, Μάιος 1928.
- Βασίλης Ψαμαθιανός - Ensemble Kalaidjoglou, «Έσπασες τα πιάτα», Parlophone 18607 – B-21502-Ι, Αθήνα, 1929.
- Κώστας Νούρος, «Έσπασες τα πιάτα», Columbia UK 20593 - 18055, Αθήνα, 1929.
- Αντώνης Νταλγκάς, «Έσπασες τα πιάτα», HMV BG-12 – AO-311, Αθήνα, 11 Μαΐου 1929.
- Εστουδιαντίνα Γαδ, «Έσπασες τα πιάτα», Parlophone 18678 – Β. 21507-ΙΙ & Pathé Τουρκίας 7G.264 - 11.265, Κωνσταντινούπολη, 1929.
- Εστουδιαντίνα Γαδ, «Τα κούναγα», Parlophone 18676 – Β. 21507-Ι, Κωνσταντινούπολη, 1929.
- Γιώργος Βιδάλης, «Έσπασε τα πιάτα», Odeon Go 1321 - GA 1405, Αθήνα, 1929.
Το τραγούδι εκδόθηκε σε παρτιτούρα από τον οίκο S. Christidis στην Κωνσταντινούπολη με τίτλο "Γιαφ! Γιουφ!" ως διασκευή του E. Sorolf. Στην παρτιτούρα αναγράφεται: "Chanson populaire Grecque arrangé par E. Sorolf" και «Το τραγούδι του λαού δι' άσμα και κλειδοκύμβαλον διασκευασθέν υπό Ε. Σορώλφ».
Καταγράφεται, επίσης, από τον Γ. Μπουκουβάλα, στο ρεπορτάζ «Νυχτερινά θεάματα στη Δραπετσώνα» που δημοσιεύτηκε το 1931 στην εφημερίδα Η Φωνή του Πειραιώς, το ακόλουθο δίστιχο:
Χασίσι, ούζο και σεβντάς με κάναν να χτικιάσω
δεκαοχτώ χρονών παιδί τα νιάτα μου να χάσω
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι στην εν λόγω ηχογράφηση, από το 2:04'' περίπου και μέχρι το τέλος, εισάγεται, ως καταληκτικό θέμα, ο μουσικός σκοπός του τραγουδιού «Μάγκικο», ένας δημοφιλής στο ελληνόφωνο ρεπερτόριο σκοπός. Τον συναντάμε μέχρι τώρα έξι φορές στην ελληνική δισκογραφία, με τίτλους όπως «Μάγκικο», «Μάγκικό μου», «Το μάγκικο». Το μουσικό αυτό θέμα εντοπίζεται και σε άλλα ρεπερτόρια, όπως στο εβραϊκό και αρμενικό (για περισσότερα βλέπε στις ηχογραφήσεις του «Μάγκικου»).
Φαίνεται πως ο συγκεκριμένος σκοπός αποτελεί μία εκ των δημοφιλών επιλογών, όχι μόνο στο ελληνόφωνο αστικό λαϊκό ρεπερτόριο, αλλά και σε άλλα, κάτι που αναδεικνύει την συνθήκη του κοσμοπολιτισμού και του συγκρητισμού μέσα στην οποία ζούσαν και δρούσαν οι λαϊκοί μουσικοί. Όπως και άλλοι σκοποί, οι οποίοι τελικά αναδείχθηκαν σε αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε “hit”, έτσι και αυτός υπογραμμίζει τις συνδιαλλαγές μεταξύ των ποικίλων ρεπερτορίων, τα οποία αποτελούσαν συνομιλητές σε μία μεγάλη σε γεωγραφικό εύρος οικουμένη. Έτσι, προκύπτει ένα συναρπαστικό δίκτυο που περιλαμβάνει ρεπερτόρια από την Ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια, και την Μεσόγειο, τα οποία προέρχονταν, από τη μία πλευρά, από τρεις μεγάλες αυτοκρατορίες: την Οθωμανική, την Αυστριακή και την Ρωσική. Από την άλλη, ενεργητικότατα αποτελούσαν και τα ρεπερτόρια από την Ιταλική οικουμένη, τo Canzone Napoletana, τα γαλλικά chansons, τον ισπανικό κόσμο και άλλα υπο-δίκτυα, αλλά και από δύο μεγάλους διαρκώς εν κινήσει κόσμους: τον τσιγγάνικο και τον εβραϊκό (κυρίως τον Yiddish). Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ