Μαρεκιάρε

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Οι ιστορικές πηγές υπογραμμίζουν τις στενές σχέσεις μεταξύ της ιταλόφωνης και της ελληνόφωνης μουσικής. Οι συνομιλίες που αναπτύχθηκαν μεταξύ συγκεκριμένων τόπων, όπως τα νησιά του Ιονίου, τα Δωδεκάνησα και η Πάτρα, με ιταλικές πόλεις, και τα αποτελέσματά τους είναι αρκετά ώστε να αναδείξουν τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των δύο εθνοπολιτισμικών ομάδων. Επιπλέον, σχέσεις σφυρηλατήθηκαν σε τόπους όπου οι δυο εθνότητες έζησαν μαζί. Όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση της κοσμοπολίτικης Σμύρνης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ή σε αυτήν της Νέας Υόρκης, όπου Ιταλοί και Έλληνες μετέβησαν ως μετανάστες. Ερευνώντας το ιστορικό υλικό, φαίνεται ότι ειδικά μία πόλη της ιταλικής χερσονήσου ανέπτυξε ιδιαίτερες σχέσεις με τα μεγάλα αστικά κέντρα όπου πρωταγωνίστησαν ελληνόφωνοι μουσικοί. Πρόκειται για τη Νάπολη και το περίφημο Canzone Napoletana. Το “Μαρεκιάρε” ανήκει σε ένα corpus τραγουδιών, από το οποίο οι Έλληνες πρωταγωνιστές δανείστηκαν μουσική ή/και στίχο από προϋπάρχοντα ναπολιτάνικα. Σε πολλές περιπτώσεις, οι οικειοποιήσεις δεν αφορούν μόνο το ναπολιτάνικο τραγούδι αλλά συνολικά το ιταλόφωνο, καθώς συχνά τα πρωτότυπα ναπολιτάνικα μεταφράστηκαν στην ιταλική, από την οποία προέκυψε το δάνειο. Τα τραγούδια αυτά εξέβαλαν στον ελληνόφωνο κόσμο είτε διά της ευθείας οδού, είτε δια της τεθλασμένης, μέσω άλλων ρεπερτοριακών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Η οικειοποίηση από την πλευρά των Ελλήνων μουσικών είναι διττή: αφορά αφενός τον στίχο ο οποίος πλέον είναι ελληνικός (συχνά, μάλιστα, δεν έχει καμία σχέση με τον πρωτότυπο), αλλά, αφετέρου, αφορά και τις πρακτικές εκτέλεσης: διαφορετικό οργανολόγιο, διαφορετικό τραγουδιστικό ύφος, συχνά διαφοροποιήσεις στις μελωδικές και ρυθμικές φόρμες, αλλά και στις αρμονίες. Οι Έλληνες μουσικοί προσαρμόζουν αυτό που ακούν στη δική τους συνθήκη, με βάση τις δικές τους δυνατότητες. Άλλωστε, η συνθήκη των μαντολίνων, των κιθάρων, των μαρς, της φωνητικής πολυφωνίας και του bel canto φωνητικού ιδιώματος αποτελούν χαρακτηριστικά που φανερώνουν τις επιρροές του Canzone Napoletana στο ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί πως σε ποικίλες περιπτώσεις, συχνά και λόγω της μεγάλης επιτυχίας που γνώρισαν τα τραγούδια διεθνώς, το δίκτυο που τελικά σχηματίζεται είναι εξαιρετικά σύνθετο, δεν αφορά μόνο τις ελληνο-ιταλικές σχέσεις variou Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί η ηχογράφηση "Μαρεκιάρε".

Πρόκειται για ελληνική διασκευή του ναπολιτάνικου τραγουδιού "Marechiare" σε μουσική του Francesco Paolo Tosti και στίχους του Salvatore Di Giacomo.

Η παρτιτούρα του τραγουδιού εκδόθηκε από τον οίκο G. Ricordi e C. στο Μιλάνο περίπου το 1885.

Το τραγούδι ηχογραφήθηκε πολλές φορές στην ιταλική ιστορική δισκογραφία (για μια λίστα ηχογραφήσεων βλέπε στη βάση δεδομένων που προέκυψε από την έρευνα του Alan Kelly και στο DAHR).
Ενδεικτικά κάποιες από τις παλαιότερες ηχογραφήσεις:

- Fernando De Lucia, Μιλάνο, Νοέμβριος 1902 (
Gramophone Concert Record  2866b – 52412).
- Victor Maurel, Μιλάνο, Νοέμβριος 1904 (Fonotopia xPh 65 – 39032 και Symposium 1128)
- Ferruccio Corradetti, Μιλάνο, Ιούνιος 1905 (Odeon xM 229 – 37080)
- Cesare Formichi, Μιλάνο, 1913 (Columbia USA 41841 – E1810 και La Cigale D9303)
- Titta Ruffo, Μιλάνο, 3 Σεπτεμβρίου 1912 (Gramophone 465ai – 052383)
- Giuseppe Godono, Νάπολη, δεκαετία του 1910  (Phonotype 1021 – 1021)

Εκτός από την ιταλική δισκογραφία, καταγράφεται και σε ιστορικές δισκογραφίες άλλων χωρών, όπως:

- Γαλλία, Trio Heurteur, (Disque Ideal Jd65 -7568)
- Βραζιλία, Ernesto de Marco, Ρίο ντε Τζανέιρο, πιθανώς 1929 (Parlophon 13014-b)
- Γερμανία, Joseph Schmidt, Βερολίνο, 18 Σεπτεμβρίου 1930 (Telefunken 15216-2 - A 575)
- Αργεντινή, Oscar Aleman Y su Orquesta de Jazz  Μπουένος Άιρες, 8 Ιουλίου 1952 (Odeon e 18471 - 55437 A)
- Ρωσία, "Марекьяре", В. ИВАНОВА, Μόσχα 1958 (Artel "Gramplastmass 31635 - 31635)

Σύμφωνα με τα ως τώρα συλλεχθέντα στοιχεία, η παρούσα ηχογράφηση αποτελεί τη μοναδική καταγραφή του τραγουδιού στην ελληνικού ενδιαφέροντος ιστορική δισκογραφία.

Στην ετικέτα του δίσκου αναγράφεται "Chanson Napolitaine".

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Ναπολιτάνικοι στίχοι: Di Giacomo Salvatore
Ελληνικοί στίχοι: άγνωστος
Τραγουδιστές:
Στελλάκης Κωστής
Ορχήστρα-Εκτελεστές:
Μεγάλη Μαντολινάτα
Διεύθυνση Ορχήστρας:
Βιτάλης Γιώργος
Χρονολογία ηχογράφησης:
1930
Τόπος ηχογράφησης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Εκδότης:
Pathé
Αριθμός καταλόγου:
80131
Αριθμός μήτρας:
70277
Διάρκεια:
3:22
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
Pathe_80131_Marekiare
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Μαρεκιάρε", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=4504

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Οι ιστορικές πηγές υπογραμμίζουν τις στενές σχέσεις μεταξύ της ιταλόφωνης και της ελληνόφωνης μουσικής. Οι συνομιλίες που αναπτύχθηκαν μεταξύ συγκεκριμένων τόπων, όπως τα νησιά του Ιονίου, τα Δωδεκάνησα και η Πάτρα, με ιταλικές πόλεις, και τα αποτελέσματά τους είναι αρκετά ώστε να αναδείξουν τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των δύο εθνοπολιτισμικών ομάδων. Επιπλέον, σχέσεις σφυρηλατήθηκαν σε τόπους όπου οι δυο εθνότητες έζησαν μαζί. Όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση της κοσμοπολίτικης Σμύρνης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ή σε αυτήν της Νέας Υόρκης, όπου Ιταλοί και Έλληνες μετέβησαν ως μετανάστες. Ερευνώντας το ιστορικό υλικό, φαίνεται ότι ειδικά μία πόλη της ιταλικής χερσονήσου ανέπτυξε ιδιαίτερες σχέσεις με τα μεγάλα αστικά κέντρα όπου πρωταγωνίστησαν ελληνόφωνοι μουσικοί. Πρόκειται για τη Νάπολη και το περίφημο Canzone Napoletana. Το “Μαρεκιάρε” ανήκει σε ένα corpus τραγουδιών, από το οποίο οι Έλληνες πρωταγωνιστές δανείστηκαν μουσική ή/και στίχο από προϋπάρχοντα ναπολιτάνικα. Σε πολλές περιπτώσεις, οι οικειοποιήσεις δεν αφορούν μόνο το ναπολιτάνικο τραγούδι αλλά συνολικά το ιταλόφωνο, καθώς συχνά τα πρωτότυπα ναπολιτάνικα μεταφράστηκαν στην ιταλική, από την οποία προέκυψε το δάνειο. Τα τραγούδια αυτά εξέβαλαν στον ελληνόφωνο κόσμο είτε διά της ευθείας οδού, είτε δια της τεθλασμένης, μέσω άλλων ρεπερτοριακών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Η οικειοποίηση από την πλευρά των Ελλήνων μουσικών είναι διττή: αφορά αφενός τον στίχο ο οποίος πλέον είναι ελληνικός (συχνά, μάλιστα, δεν έχει καμία σχέση με τον πρωτότυπο), αλλά, αφετέρου, αφορά και τις πρακτικές εκτέλεσης: διαφορετικό οργανολόγιο, διαφορετικό τραγουδιστικό ύφος, συχνά διαφοροποιήσεις στις μελωδικές και ρυθμικές φόρμες, αλλά και στις αρμονίες. Οι Έλληνες μουσικοί προσαρμόζουν αυτό που ακούν στη δική τους συνθήκη, με βάση τις δικές τους δυνατότητες. Άλλωστε, η συνθήκη των μαντολίνων, των κιθάρων, των μαρς, της φωνητικής πολυφωνίας και του bel canto φωνητικού ιδιώματος αποτελούν χαρακτηριστικά που φανερώνουν τις επιρροές του Canzone Napoletana στο ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί πως σε ποικίλες περιπτώσεις, συχνά και λόγω της μεγάλης επιτυχίας που γνώρισαν τα τραγούδια διεθνώς, το δίκτυο που τελικά σχηματίζεται είναι εξαιρετικά σύνθετο, δεν αφορά μόνο τις ελληνο-ιταλικές σχέσεις variou Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί η ηχογράφηση "Μαρεκιάρε".

Πρόκειται για ελληνική διασκευή του ναπολιτάνικου τραγουδιού "Marechiare" σε μουσική του Francesco Paolo Tosti και στίχους του Salvatore Di Giacomo.

Η παρτιτούρα του τραγουδιού εκδόθηκε από τον οίκο G. Ricordi e C. στο Μιλάνο περίπου το 1885.

Το τραγούδι ηχογραφήθηκε πολλές φορές στην ιταλική ιστορική δισκογραφία (για μια λίστα ηχογραφήσεων βλέπε στη βάση δεδομένων που προέκυψε από την έρευνα του Alan Kelly και στο DAHR).
Ενδεικτικά κάποιες από τις παλαιότερες ηχογραφήσεις:

- Fernando De Lucia, Μιλάνο, Νοέμβριος 1902 (
Gramophone Concert Record  2866b – 52412).
- Victor Maurel, Μιλάνο, Νοέμβριος 1904 (Fonotopia xPh 65 – 39032 και Symposium 1128)
- Ferruccio Corradetti, Μιλάνο, Ιούνιος 1905 (Odeon xM 229 – 37080)
- Cesare Formichi, Μιλάνο, 1913 (Columbia USA 41841 – E1810 και La Cigale D9303)
- Titta Ruffo, Μιλάνο, 3 Σεπτεμβρίου 1912 (Gramophone 465ai – 052383)
- Giuseppe Godono, Νάπολη, δεκαετία του 1910  (Phonotype 1021 – 1021)

Εκτός από την ιταλική δισκογραφία, καταγράφεται και σε ιστορικές δισκογραφίες άλλων χωρών, όπως:

- Γαλλία, Trio Heurteur, (Disque Ideal Jd65 -7568)
- Βραζιλία, Ernesto de Marco, Ρίο ντε Τζανέιρο, πιθανώς 1929 (Parlophon 13014-b)
- Γερμανία, Joseph Schmidt, Βερολίνο, 18 Σεπτεμβρίου 1930 (Telefunken 15216-2 - A 575)
- Αργεντινή, Oscar Aleman Y su Orquesta de Jazz  Μπουένος Άιρες, 8 Ιουλίου 1952 (Odeon e 18471 - 55437 A)
- Ρωσία, "Марекьяре", В. ИВАНОВА, Μόσχα 1958 (Artel "Gramplastmass 31635 - 31635)

Σύμφωνα με τα ως τώρα συλλεχθέντα στοιχεία, η παρούσα ηχογράφηση αποτελεί τη μοναδική καταγραφή του τραγουδιού στην ελληνικού ενδιαφέροντος ιστορική δισκογραφία.

Στην ετικέτα του δίσκου αναγράφεται "Chanson Napolitaine".

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Ναπολιτάνικοι στίχοι: Di Giacomo Salvatore
Ελληνικοί στίχοι: άγνωστος
Τραγουδιστές:
Στελλάκης Κωστής
Ορχήστρα-Εκτελεστές:
Μεγάλη Μαντολινάτα
Διεύθυνση Ορχήστρας:
Βιτάλης Γιώργος
Χρονολογία ηχογράφησης:
1930
Τόπος ηχογράφησης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Εκδότης:
Pathé
Αριθμός καταλόγου:
80131
Αριθμός μήτρας:
70277
Διάρκεια:
3:22
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
Pathe_80131_Marekiare
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Μαρεκιάρε", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=4504

Σχετικά τεκμήρια

Δείτε επίσης