Η παρούσα ηχογράφηση περιλαμβάνει διασκευή της μελωδίας της "Σαμιώτισσας" με προσαρμογή ομοιοκατάληκτων δεκαπεντασύλλαβων δίστιχων που αναφέρονται στην επιστροφή του Έλληνα βασιλιά Κωνσταντίνου Α' στην Αθήνα στις 6 Δεκεμβρίου του 1920 με το θωρηκτό "Αβέρωφ".

Η επάνοδος του μονάρχη αποτέλεσε την κατάληξη μιας σειράς γεγονότων που καθόρισαν την ιδιαίτερα ταραγμένη και ασταθή πολιτικά περίοδο της νεοελληνικής ιστορίας, η οποία αποκαλέστηκε "Εθνικός Διχασμός". Αφετηρία των εξελίξεων υπήρξε η διένεξη του βασιλέα Κωνσταντίνου Α' με τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο για την είσοδο της Ελλάδας στο Α' Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918), η οποία οδήγησε στην παραίτηση του Βενιζέλου τον Οκτώβριο του 1915. Τον Αύγουστο του 1916 εκδηλώνεται πολιτικο-στρατιωτικό κίνημα , γνωστό και ως "Κίνημα Εθνικής Αμύνης", εναντίον του στέμματος και της ελληνικής κυβέρνησης, το οποίο υπό την ηγεσία της τριανδρίας Ε. Βενιζέλου, Π. Κουντουριώτη και Π. Δαγκλή σχηματίζει προσωρινή κυβέρνηση και δεύτερο κράτος (Μακεδονία, Κρήτη, Νησιά Αιγαίου κ.ά.) με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη. Η αναγνώρισή του από τις δυνάμεις της Αντάντ θα επιτείνει τις αντιπαραθέσεις και θα προκαλέσει βαθύ χάσμα στην ελληνική κοινωνία οδηγώντας στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου. Υπό την παρέμβαση των συμμαχικών δυνάμεων ο βασιλιάς αναγκάζεται σε παραίτηση, αναχωρεί από την Ελλάδα (30/5/1917) και αναλαμβάνει (14/6/1917) τη διακυβέρνηση ο Ελ. Βενιζέλος με βασιλιά τον δευτερότοκο γιο του Αλέξανδρο. α Μετά τη λήξη του Α' Παγκοσμίου πολέμου (1914-1918), τα γεγονότα της Μικράς Ασίας και η ήττα του βενιζελικού κόμματος στις εκλογές (1/11/1920) θα οδηγήσουν στην παραίτηση της κυβέρνησης Βενιζέλου και στην επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου Α' στον θρόνο.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η προσαρμογή στίχων, με θεματολογία σχετική με την επικαιρότητα της εποχής (πολιτική, κοινωνική, στρατιωτική κ.ά.), σε δημοφιλείς μελωδίες, ελληνικής ή αλλοδαπής προέλευσης, καταγράφεται συχνά τόσο στο ελληνικό τραγούδι (βλ. ενδεικτικά εδώ και εδώ) όσο και στο μουσικό θέατρο (βλ. ενδεικτικά εδώ και εδώ). Σημειώνει σχετικά ο Νίκος Διονυσόπουλος (2009: 165): «Είναι κοινός τόπος ότι πάντα, σε αυτές τις περιπτώσεις, επιλέγονται τραγούδια και εύκολες μελωδίες του συρμού, οι οποίες λειτουργούν ως οικείο και καταλυτικό υπόβαθρο στα επίκαιρα στιχουργήματα, με στόχο τη μεγαλύτερη εμβέλεια και ευκολότερη διάδοσή τους.»

Σύμφωνα με τον Δημ. Σ. Σούτζο (1959: 67), η αθηναϊκή νεολαία την περίοδο της Κατοχής τραγουδούσε πάνω στο σκοπό της «Σαμιώτισσας» τους παρακάτω στίχους:

«Ελλάδα μας, Ελλάδα μας ως πότε σκλάβα θάσαι
Τον Μαύρο ύπνο της σκλαβιάς Ελλάδα μας ως πότε θα κυμάσαι

Ελλάδα μας τα νειάτα σου αρματωθήκαν πάλι
Για να σ' ελευτερώσουνε Ελλάδα μας και να σε δουν Μεγάλη.

Κι αν βρέθηκαν στο δρόμο σου προδότες πουλημένοι
Για σένα ο Ζέρβας ξαγρυπνεί Ελλάδα μας, Ελλάδα δοξασμένη.

Θέλαν για νέα σύνορα τα προπολεμικά μας
Κι ας χάθηκαν τόσα παιδιά για τα ιδανικά μας.

Μα οι γνήσιοι οι Έλληνες ποτέ τους δεν θ' αφήσουν Βουλγάρους και κομμουνιστάς για να σε κυβερνήσουν».

Αναφορικά με τη «Σαμιώτισσα» σημειώνει ο Νίκος Διονυσόπουλος (2009: 155): «Η Σαμιώτισσα είναι ένα από τα πλέον διαδεδομένα τραγούδια σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο και, φυσικά, ανάμεσα στις ελληνικές κοινότητες της διασποράς. Έχει δισκογραφηθεί δεκάδες φορές, με διαφορετικές μουσικές και στιχουργικές παραλλαγές ποικίλου ύφους. Τραγούδι πολύ γνωστό από τις αρχές του 20ού αι. τουλάχιστον, το οποίο, με τη συγκυρία της ενσωμάτωσης της Σάμου στο ελληνικό κράτος, πριμοδοτείται και εντάσσεται πανηγυρικά στο βασικό ρεπερτόριο στις σχολικές γιορτές, στις στρατιωτικές μπάντες και στις παντός είδους εκδηλώσεις και παραστάσεις εθνικού και μη περιεχομένου. Καθώς είναι μια εύκολη μελωδία, βασισμένη πάνω στον πανελλήνιο ρυθμό των 7/8, βρίσκει πάντα μια θέση στις διάφορες εκδηλώσεις [...] για να χορέψουν όλοι. Ο δημιουργός της Σαμιώτισσας παραμένει άγνωστος, παρά το γεγονός ότι κατά καιρούς διάφοροι έχουν υπογράψει στις παρτιτούρες ως συνθέτες και στιχουργοί, διεκδικώντας την πατρότητά της, με τα αντίστοιχα οφέλη που αυτό συνεπάγεται».

Στα δύο CD που συνοδεύουν την έκδοση «Η Σάμος στις 78 στροφές» περιλαμβάνονται δεκατρείς ηχογραφήσεις της «Σαμιώτισσας» από τη δισκογραφία των 78 στροφών, με παλαιότερη την εκτέλεση της Εστουδιαντίνας Τζουναράκη στην Κωνσταντινούπολη γύρω στα 1918-1919 (Orfeon S 2977 – 12773).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ηχογράφηση “Samotisa Horo” που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ το 1949 από την Kime Nanchoff Orchestra (Five Star Records). Όπως διαβάζουμε στον ιστότοπο "Библиотека "Струмски", ο κλαρινίστας Kime Nanchoff (Киме Нанчов, 1902-1993) «γεννήθηκε στο χωριό Kriveni που βρίσκεται στον Δήμο Resensko της Βόρειας Μακεδονίας» και «ήταν εξέχων Μακεδόνας-Βούλγαρος μουσικός και ακτιβιστής της MPO (Macedonian Patriotic Organization)». Για περισσότερα σχετικά με τον Nanchoff βλ. εδώ.

Σημειώνουμε, επίσης, την ηχογράφηση "Samiotisa (Grtsco Koro)" (Καλυβιώτης: 2023, 279) που πραγματοποίησε η Kosta Orchestra για λογαριασμό της δισκογραφικής εταιρείας Makedonia (115KA – 605A). Σύμφωνα με τον ιστότοπο chereshnitsa.org επικεφαλής της ορχήστρας, η οποία δραστηριοποιήθηκε τη δεκαετία του 1940 και έως τις αρχές τις δεκαετίας του 1950 στο Gary της Indiana, ήταν ο κλαρινίστας Kosta Apostoloff. Γεννήθηκε το 1898 στην Τσερέσνιτσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (σήμερα Πολυκέρασο Καστοριάς, Ελλάδα) και πέθανε στο Gary, Indiana το 1956. Εκτός από τη "Samiotisa" έχουν διασωθεί άλλες δεκαεφτά ηχογραφήσεις της Kosta Orchestra, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στο Σικάγο το 1946 ή 1947.

Αξιοσημείωτες είναι οι εμφανίσεις του σκοπού, είτε σε οργανική μορφή είτε σε μορφή τραγουδιού, στις νεότερες και σύγχρονες δισκογραφίες διαφόρων χωρών. Ενδεικτικά:

Ξεκινώντας με τη γερμανική δισκογραφία, σημειώνουμε τη διασκευή του Gunter Martens "Samiotissa" με τους Hansische Jungenschaft. Περιλαμβάνεται στον δίσκο 45 στροφών με τίτλο "Lockende Ferne" (Thorofon No.2 45-59 529 R, T 72 962) που κυκλοφόρησε το 1960.

Το 1982 το ρουμανικό συγκρότημα Formatia "Alpha" κυκλοφόρησε τον δίσκο "Fata din Samos Σαμιώτισσα" (Electrocord ST-EDE-02013) με διασκευές δώδεκα ελληνικών τραγουδιών, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η "Samiotissa (Fata din Samos)" τραγουδισμένη στην ελληνική γλώσσα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ηχογράφηση "Samyiotisa" στη βλάχικη γλώσσα από το μουσικό σχήμα Via Balkanika και τη Ρουμάνα Florentina Costea. Περιλαμβάνεται στο CD "Isnafi. Cãntitsi Armãneshtsã / Cântece Armâneşti" που κυκλοφόρησε στο Βουκουρέστι το 2011.

Το 1992 ο Αμερικανός κιθαρίστας Τim Sparks ηχογράφησε στα Entercor Studios της Μινεάπολης των ΗΠΑ το LP "The Nutcracker Suite" (Acoustic Music Records – AMC 1028) το οποίο περιέχει διασκευές του για σόλο κιθάρα. Στον δίσκο, εκτός από τη διασκευή της Nutrcracker Suite Op. 71a του Pyotr Ilyich Tchaikovsky, περιλαμβάνεται και η "Balkan Suite Dream".  Αποτελείται από διασκευές τριών ελληνικών μουσικών σκοπών, μεταξύ των οποίων και η "Samiotisa", και ενός αλβανικού.

Τη διασκευή του Τim Sparks "Samiotisa", ηχογράφησε και ο Αυστριακός κιθαρίστας Stefan Lindenbauer. Περιλαμβάνεται στο CD "It's probably me" (Acoustic Music Records Best. Nr. 319.1270.2) που κυκλοφόρησε το 2002.

To 2011 το συγκρότημα The Inheritance από το Austin του Τέξας κυκλοφορεί τον δίσκο "Kalimera", στον οποίο περιλαμβάνεται και η ηχογράφηση "Samiotisa".

To 2017 o Yatuzi, ψευδώνυμο του Steve Jones, ηχογράφησε στην Αγία Πετρούπολη της Φλόριντα των ΗΠΑ τη δική του εκδοχή στο τραγούδι. Η "Samiotisa" περιλαμβάνεται στον ψηφιακό δίσκο "Yia yia".

Στη βρετανική δισκογραφία σημειώνουμε τη διασκευή “Samiotissa” του Ουαλού Donald Swann, ο οποίος έγινε ευρύτερα γνωστός από τη συμμετοχή του στο βρετανικό κωμικό ντουέτο Flanders and Swann. Το τραγούδι ηχογραφήθηκε από τους Lucinda Broadbridge – Juliet Alberdice – Jeffrey Cresswell στο Λονδίνο στις 22-23 Φεβρουαρίου 1996, σε ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας του John Jansson. Περιλαμβάνεται στο CD "The Isles of Greece" (The Divine Art 2-5010), μία συλλογή μουσικής και τραγουδιών που συντέθηκαν και συγκεντρώθηκαν σε μια περίοδο πενήντα ετών, από την εποχή που ο Swann έζησε Ελλάδα ως μέλος της Friends Ambulance Unit (FAU), το διάστημα 1944-46, μέχρι την τελευταία του επίσκεψη στα τέλη Αυγούστου του 1992. Καρπό αυτής της πολυετούς σχέσης με την Ελλάδα αποτελούν οι διασκευές ελληνικών τραγουδιών (βλ. ενδεικτικά εδώ, εδώ και εδώ), οι πρωτότυπες συνθέσεις του σε στίχους Ελλήνων ποιητών, όπως ο Κωστής Παλαμάς (βλ. εδώ) και ο Ιωάννης Γρυπάρης (βλ. εδώ), και ο κύκλος οκτώ τραγουδιών "The Casos sonetts", σε δικούς του στίχους (βλ. εδώ και εδώ).

Το 2014 το πολυεθνικό μουσικό σχήμα "Thrace is the place" ηχογραφεί στο Βερολίνο τον ομώνυμο δίσκο, ο οποίος κυκλοφόρησε το 2016. Στον δίσκο περιλαμβάνεται η ηχογράφηση "Samiotisa" στην οποία ο σκοπός που μας ενδιαφέρει συνδυάζεται με εκείνον του τραγουδιού "Τρία παιδιά Βολιώτικα" (ή "Η Αννούλα").

Το τραγούδι εμφανίζεται και στην ισπανική δισκογραφία. Το 2020 ο Nacho Sotomayor με τη συμμετοχή του Cris Mora ηχογράφησε τη δική του εκδοχή στο τραγούδι. Η "Samiotissa" περιλαμβάνεται στον δίσκο "Aeugeus" (Absolut Ambient – AAD 009).

Ο σκοπός εμφανίζεται και στο λόγιο ρεπερτόριο. Ο Ελβετός συνθέτης, διευθυντής ορχήστρας, πιανίστας και φλαουτίστας Franco Cesarini (Bellinzone, Ελβετία, 18 Απριλίου 1961) στο έργο του για δύο κουαρτέτα πνευστών "Greek Folk Dances, Op. 58a" χρησιμοποίησε τη μελωδία της «Σαμιώτισσας» στο πρώτο μέρος που φέρει τον τίτλο "Kalamatianos". Το δεύτερο μέρους του έργου ονομάζεται "Zeibekikos", ενώ για το τρίτο και τελευταίο μέρος "Hassapiko" βασίζεται σε έναν σκοπό που εμφανίζεται στην ελληνική δισκογραφία με διάφορους τίτλους, όπως «Λατέρνα της Πόλης» και «Σέρβικος χορός». Τα ίδια μουσικά θέματα χρησιμοποιεί ο Cesarini στο έργο για ορχήστρα "Greek Folk Song Suite No. 2, Op. 58b", που εκδόθηκε σε παρτιτούρα το 2023 (βλ. εδώ). Σε αυτή τη σύνθεση τα τρία μέρη φέρουν τους τίτλους "Samiotissa", "Kato sto jalo" και "Chasaposerviko".

Όσον αφορά τις ζωντανές εκτελέσεις, αναφέρουμε ενδεικτικά την εκτέλεση της National Taiwan Universty Chorus στις 12 Ιουλίου 2011 στο Ταϊπέι της Ταϊβάν σε διασκευή του Paul Hendrickson (βλ. εδώ) και αυτή του δανέζικου Brøndby Musikskole στις 7 Μαΐου 2017 στο Τίβολι της Ιταλίας (βλ. εδώ).

Τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις συνομιλίες μεταξύ των ρεπερτορίων και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».