Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις συνομιλίες μεταξύ των βαλκανικών ρεπερτορίων και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μία τέτοια περίπτωση είναι και η «Λουλούκα».
Ο Αριστομένης Καλυβιώτης, στο βιβλίο του Τα τραγούδια της Σμύρνης 2 (2023: 277-283), καταγράφει δεκαπέντε ηχογραφήσεις του σκοπού στην ελληνικού ενδιαφέροντος δισκογραφία. Οι έντεκα εξ αυτών εντοπίζονται στη δισκογραφία των 78 στροφών. Η πρώτη ηχογράφηση φαίνεται πως πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το 1907 από Χορό και την Ορχήστρα Π. Ζορμπάνη (Zonophone 10707b – X-14615 και Concert Record Gramophone 4-14632). Εκτός από την Αθήνα, ηχογραφήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, τη Νέα Υόρκη, το Σικάγο. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει, δε, η εμφάνιση του σκοπού σε πολλαπλά επιτελεστικά περιβάλλοντα, τα οποία καθορίζουν την εκτελεστική και, εντέλει, συνολικά την αισθητική του ταυτότητα. Ενδεικτικά:
– «Λουλούκα», Εστουδιαντίνα Σμυρναϊκή, Κωνσταντινούπολη, 1908 (Odeon CX-1883 – 58580).
– «Λουλούκα», Εστουδιαντίνα Χριστοδουλίδη, Κωνσταντινούπολη, 11 Ιουλίου 1910 (Favorite 4013-t – 1-59050 και Columbia USA E6129).
– «Η Λουλούκα», Μιχαήλ. Α. Μάγκος, Νέα Υόρκη, 10 Ιανουαρίου 1918 (Victor B-21185-3 – 72099-B), ως σύνθεση του Ν. Κόκκινου (παρούσα ηχογράφηση).
– «Λουλούκα», Ιωάννου Κυριακάτη Τρίο, Νέα Υόρκη, 18 Iανουαρίου 1922 (Victor 26042-2 – 73280-A).
– «Λουλούκα μου», Μεγάλη Χορωδία και Μαντολινάτα, Αθήνα, 1929 (Columbia UK 20646 – 18089), ως σύνθεση του Πλατσέου.
– «Λουλούκα», Γ. Φίλλης – Β. Κολάτος & Σία [Κωνσταντίνος Φίλλης (κλαρίνο)], Σικάγο, Νοέμβριος 1934 (Columbia USA W 206628 – 56349-F).
Κυκλοφόρησε σε παρτιτούρα από τον εκδοτικό οίκο Γεωργίου Φέξη στην Αθήνα ως μεταγραφή του Νικολάου Κόκκινου και από τον εκδοτικό οίκο Ράλλη στη Σμύρνη ως σύνθεση του Γ. Πλατσέα.
Το τραγούδι σε διασκευή-παρωδία με άλλους στίχους συμπεριλήφθηκε στην επιθεώρηση "Κινηματογράφος 1908", σε κείμενο του Πολύβιου Δημητρακόπουλου και μουσική του Νικόλαου Κόκκινου. Στην επιθεώρηση, που πρωτοπαρουσιάστηκε στις 24 Ιουνίου 1908 στο θέατρο "Συντάγματος" από τον θίασο Ροζαλίας Νίκα, το τραγούδι ερμηνεύει ηρωίδα που επίσης ονομάζεται Λουλούκα. Αναφέρουν σχετικά οι Θόδωρος Χατζηπανταζής - Λίλα Μαράκα (1977: 221):
«Το όνομα της Λουλούκας ο Δημητρακόπουλος το δανείστηκε από το δημοφιλέστατο ερωτικό τραγούδι της εποχής, του οποίου σάτιρα αποτελεί η επόμενη σκηνή. Στην εφημ. "Ακρόπολις", 15 Ιούνη 1908, διαβάζουμε: "Τώρα είναι στις δόξες της η Λουλούκα. Το Ζάππειον αντηχεί από πρίμα, σεκόντα, τέρτσα, υμνολογούντα την Λουλούκα. Κιθάρες και μαντολίνα αφανίζουν τις χορδές των για να μαλακώσουν ολίγο την καρδίαν της Λουλούκας. Ακόμη κι ένα οργανέτο, κατασπαραγμένο από τα χέρια του ιδιοκτήτου, από την πολυκαιρία, από τα ζωύφια που εφώλιασαν εκεί μέσα, αποπειράται ν' αποδώση τους ήχους της Λουλούκας».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον (Καλυβιώτης: 2023, 279) παρουσιάζει η ηχογράφηση "Luluka (Grtsco Koro)" που πραγματοποίησε η Kosta Orchestra για λογαριασμό της δισκογραφικής εταιρείας Makedonia (116KA – 605B). Σύμφωνα με τον ιστότοπο chereshnitsa.org επικεφαλής της ορχήστρας, η οποία δραστηριοποιήθηκε τη δεκαετία του 1940 και έως τις αρχές τις δεκαετίας του 1950 στο Gary της Indiana, ήταν ο κλαρινίστας Kosta Apostoloff. Γεννήθηκε το 1898 στην Τσερέσνιτσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (σήμερα Πολυκέρασο Καστοριάς, Ελλάδα) και πέθανε στο Gary, Indiana το 1956. Εκτός από τη "Luluka" έχουν διασωθεί άλλες δεκαεφτά ηχογραφήσεις της Kosta Orchestra, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στο Σικάγο το 1946 ή 1947.
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις συνομιλίες μεταξύ των βαλκανικών ρεπερτορίων και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μία τέτοια περίπτωση είναι και η «Λουλούκα».
Ο Αριστομένης Καλυβιώτης, στο βιβλίο του Τα τραγούδια της Σμύρνης 2 (2023: 277-283), καταγράφει δεκαπέντε ηχογραφήσεις του σκοπού στην ελληνικού ενδιαφέροντος δισκογραφία. Οι έντεκα εξ αυτών εντοπίζονται στη δισκογραφία των 78 στροφών. Η πρώτη ηχογράφηση φαίνεται πως πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το 1907 από Χορό και την Ορχήστρα Π. Ζορμπάνη (Zonophone 10707b – X-14615 και Concert Record Gramophone 4-14632). Εκτός από την Αθήνα, ηχογραφήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, τη Νέα Υόρκη, το Σικάγο. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει, δε, η εμφάνιση του σκοπού σε πολλαπλά επιτελεστικά περιβάλλοντα, τα οποία καθορίζουν την εκτελεστική και, εντέλει, συνολικά την αισθητική του ταυτότητα. Ενδεικτικά:
– «Λουλούκα», Εστουδιαντίνα Σμυρναϊκή, Κωνσταντινούπολη, 1908 (Odeon CX-1883 – 58580).
– «Λουλούκα», Εστουδιαντίνα Χριστοδουλίδη, Κωνσταντινούπολη, 11 Ιουλίου 1910 (Favorite 4013-t – 1-59050 και Columbia USA E6129).
– «Η Λουλούκα», Μιχαήλ. Α. Μάγκος, Νέα Υόρκη, 10 Ιανουαρίου 1918 (Victor B-21185-3 – 72099-B), ως σύνθεση του Ν. Κόκκινου (παρούσα ηχογράφηση).
– «Λουλούκα», Ιωάννου Κυριακάτη Τρίο, Νέα Υόρκη, 18 Iανουαρίου 1922 (Victor 26042-2 – 73280-A).
– «Λουλούκα μου», Μεγάλη Χορωδία και Μαντολινάτα, Αθήνα, 1929 (Columbia UK 20646 – 18089), ως σύνθεση του Πλατσέου.
– «Λουλούκα», Γ. Φίλλης – Β. Κολάτος & Σία [Κωνσταντίνος Φίλλης (κλαρίνο)], Σικάγο, Νοέμβριος 1934 (Columbia USA W 206628 – 56349-F).
Κυκλοφόρησε σε παρτιτούρα από τον εκδοτικό οίκο Γεωργίου Φέξη στην Αθήνα ως μεταγραφή του Νικολάου Κόκκινου και από τον εκδοτικό οίκο Ράλλη στη Σμύρνη ως σύνθεση του Γ. Πλατσέα.
Το τραγούδι σε διασκευή-παρωδία με άλλους στίχους συμπεριλήφθηκε στην επιθεώρηση "Κινηματογράφος 1908", σε κείμενο του Πολύβιου Δημητρακόπουλου και μουσική του Νικόλαου Κόκκινου. Στην επιθεώρηση, που πρωτοπαρουσιάστηκε στις 24 Ιουνίου 1908 στο θέατρο "Συντάγματος" από τον θίασο Ροζαλίας Νίκα, το τραγούδι ερμηνεύει ηρωίδα που επίσης ονομάζεται Λουλούκα. Αναφέρουν σχετικά οι Θόδωρος Χατζηπανταζής - Λίλα Μαράκα (1977: 221):
«Το όνομα της Λουλούκας ο Δημητρακόπουλος το δανείστηκε από το δημοφιλέστατο ερωτικό τραγούδι της εποχής, του οποίου σάτιρα αποτελεί η επόμενη σκηνή. Στην εφημ. "Ακρόπολις", 15 Ιούνη 1908, διαβάζουμε: "Τώρα είναι στις δόξες της η Λουλούκα. Το Ζάππειον αντηχεί από πρίμα, σεκόντα, τέρτσα, υμνολογούντα την Λουλούκα. Κιθάρες και μαντολίνα αφανίζουν τις χορδές των για να μαλακώσουν ολίγο την καρδίαν της Λουλούκας. Ακόμη κι ένα οργανέτο, κατασπαραγμένο από τα χέρια του ιδιοκτήτου, από την πολυκαιρία, από τα ζωύφια που εφώλιασαν εκεί μέσα, αποπειράται ν' αποδώση τους ήχους της Λουλούκας».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον (Καλυβιώτης: 2023, 279) παρουσιάζει η ηχογράφηση "Luluka (Grtsco Koro)" που πραγματοποίησε η Kosta Orchestra για λογαριασμό της δισκογραφικής εταιρείας Makedonia (116KA – 605B). Σύμφωνα με τον ιστότοπο chereshnitsa.org επικεφαλής της ορχήστρας, η οποία δραστηριοποιήθηκε τη δεκαετία του 1940 και έως τις αρχές τις δεκαετίας του 1950 στο Gary της Indiana, ήταν ο κλαρινίστας Kosta Apostoloff. Γεννήθηκε το 1898 στην Τσερέσνιτσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (σήμερα Πολυκέρασο Καστοριάς, Ελλάδα) και πέθανε στο Gary, Indiana το 1956. Εκτός από τη "Luluka" έχουν διασωθεί άλλες δεκαεφτά ηχογραφήσεις της Kosta Orchestra, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στο Σικάγο το 1946 ή 1947.
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
