Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Στην πρώιμη περίοδο της δισκογραφίας δεν υπάρχει προηγούμενο μοντέλο διαχείρισης. Η κάθε εταιρεία δημιουργεί τα δικά της δίκτυα, τα οποία θα της επιτρέψουν να πρωταγωνιστήσει δυναμικά στην αγορά. Δημιουργούνται καινούργιες ειδικότητες και επαγγέλματα, ενώ προκύπτουν και νέα δεδομένα ή η ανάγκη για επικαιροποίηση παλαιότερων, με σοβαρότερο αυτό της πνευματικής ιδιοκτησίας. Η τελευταία, μέχρι τότε, αφορούσε ως επί τω πλείστον τις έντυπες εμπορικές παρτιτούρες και τα δικαιώματα των εκδοτών. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά παίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Αυτή τη φορά το δίκτυο ρυθμίζεται προγραμματιστικά, υπό διαφορετικούς όρους και δια μέσω νέων ατραπών. Η διακίνηση μουσικών αποτελούσε ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Αν και τα λαϊκά ρεπερτόρια κατέχουν ένα πολύ σοβαρό κομμάτι στο κεφαλαιώδες ζήτημα της μετακίνησης μουσικών σκοπών από τόπο σε τόπο, και στην οικειοποίηση, ηχογράφηση και συχνά πλήρη ένταξή τους σε ρεπερτόρια άλλων εθνοπολιτισμικών ομάδων, τα λόγια μουσικά μορφώματα μετέχουν, επίσης, σε αυτό το δίκτυο μεταφοράς: συμφωνικά ή σολιστικά έργα, άριες, ντουέτα και τρίο από κάθε λογής όπερες, αλλά και τραγούδια συνθετών όπως ο Schubert, μεταφράζονται και ηχογραφούνται σε άλλες γλώσσες, συχνά μάλιστα με διαφοροποιημένα ορχηστρικά σύνολα. Ιδιαίτερα οι παραστατικές τέχνες, ανάμεσά τους και το μπαλέτο από το οποίο προέρχεται η παρούσα ηχογράφηση, αποτελούν περιβάλλον-κλειδί για την διακίνηση μουσικής. Οι «κλασικές» μουσικές, προερχόμενες κυρίως από τον γερμανόφωνο, τον ιταλόφωνο και τον γαλλόφωνο κόσμο, δια των νέων εργαλείων διάχυσης που προσφέρει η δισκογραφία, επιζητούν όχι απλώς να εισχωρήσουν πλέον στις διεθνείς αγορές ως νέο μέσο, αλλά να μπουν, στην πραγματικότητα, μέσα στα ίδια τα σπίτια των ανθρώπων.
Η εν λόγω ηχογράφηση αποτελεί διασκευή με ελληνικούς στίχους της "Sérénade" από την πρώτη πράξη του κωμικού μπαλέτου "Les Millions d'Arléquin" (Миллионы Арлекина, Milliony Arlekina), σε μουσική του Ιταλού συνθέτη Riccardo Eugenio Drigo και λιμπρέτο - χορογραφία του Γάλλου χορευτή και χορογράφου Marius Ivanovich Petipa. Το μπαλέτο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 23 Φεβρουαρίου 1900 στο Imperial Theatre του Hermitage, στην Αγία Πετρούπολη από το "Imperial Ballet".
Όπως συμβαίνει και με το συγκεκριμένο έργο, συχνά οι δημιουργοί γεννιούνται σε διαφορετικό τόπο, δρουν σε άλλον, και, εντέλει, συναντιούνται σε τρίτους τόπους και δημιουργούν ένα νέο έργο, εμπνεόμενοι πολλές φορές από κάποιο προϋπάρχον. Αναμφισβήτητα, τέτοιου τύπου περιπτώσεις καταδεικνύουν την συνθετότητα όσον αφορά τα ζητήματα κυριότητας των έργων, αλλά και του προβλήματος εφαρμογής εθνικών προσήμων στις μουσικές δημιουργίες.
Η παρτιτούρα της Sérénade για πιάνο εκδόθηκε το 1901 στη Λειψία, από τον Jul. Heinr Zimmermman.
Γνώρισε παγκόσμια επιτυχία και ηχογραφήθηκε πολλές φορές στην ιστορική δισκογραφία σε διάφορες μορφές, γλώσσες και τόπους (βλ. εδώ, εδώ και εδώ). Ενδεικτικά:
- "Millions d'Arlequin" - Sérénade (Valse boston), K.u.k. Infanterie-Regiment 51 "Freiherr von Probszt" Wien, 1906 (Odeon X 38233)
- "Harlequin's serenade", Arthur Pryor's Band, 11 Φεβρουαρίου 1909, Κάμντεν, Νέα Υερσέη (Victor C 6796 - 68270)
- "Visschersbede", Willy Derby, Παρίσι 1919 (Pathé 61257 - 30266)
- Love's nocturne (Notturno d'amore), Beniamino Gigli, Νέα Υόρκη, 3 Μαρτίου 1922 (Victor C 26061 - 74742)
- Los Millones D’Arlequín - Serenata, José Moriche, Νέα Υόρκη, Μάρτιος 1923 (Columbia 93413 - C4187)
- Jack Hylton and his Orchestra and Cinema Organ, Λονδίνο, 11 Νοεμβρίου 1927 (Gramophone BR 1572 - B5391 - 7-699)
- "Serenade aus dem Ballett "Les Millions d'arlequin", Berliner Mandolinen - und Lauten-Orchester E.V. 1896, Βερολίνο, 1927 (Odeon Be 5746 2 - O 2383 a)
- "Serenada", Viktor Koščica, Ζάγκρεμπ, πιθανόν το 1929 (Edison Bell Penkala SZ806 - SZ 1448)
- "Les millions d'Arlequin", Marjal, Παρίσι 1931 (Parlophon 85.187 - A 106.864-2)
- "Touha lásky (Notturno d´amore)", Antonín Drábek, Saša Večtomov, L. Pluhař, Πράγα 12 Ιουλίου 1932 (Ultraphon 14342 - A 10502)
- Arlekīna mīlas serenāde, Pauls Sakks, Ρίγα 1934 (Bellacord Μ 3707 - 3336)
- "Os Milhões De Arlequim", Vicente Celestino, Βραζιλία 1954 (Continental C 3444 - 17039-a)
Η ελληνική παρτιτούρα με στίχους του Νίκου Βλυσσίδη εκδόθηκε στην Αθήνα το 1917, από τον Στέφανο Γαϊτάνο.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Κοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Στην πρώιμη περίοδο της δισκογραφίας δεν υπάρχει προηγούμενο μοντέλο διαχείρισης. Η κάθε εταιρεία δημιουργεί τα δικά της δίκτυα, τα οποία θα της επιτρέψουν να πρωταγωνιστήσει δυναμικά στην αγορά. Δημιουργούνται καινούργιες ειδικότητες και επαγγέλματα, ενώ προκύπτουν και νέα δεδομένα ή η ανάγκη για επικαιροποίηση παλαιότερων, με σοβαρότερο αυτό της πνευματικής ιδιοκτησίας. Η τελευταία, μέχρι τότε, αφορούσε ως επί τω πλείστον τις έντυπες εμπορικές παρτιτούρες και τα δικαιώματα των εκδοτών. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά παίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Αυτή τη φορά το δίκτυο ρυθμίζεται προγραμματιστικά, υπό διαφορετικούς όρους και δια μέσω νέων ατραπών. Η διακίνηση μουσικών αποτελούσε ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Αν και τα λαϊκά ρεπερτόρια κατέχουν ένα πολύ σοβαρό κομμάτι στο κεφαλαιώδες ζήτημα της μετακίνησης μουσικών σκοπών από τόπο σε τόπο, και στην οικειοποίηση, ηχογράφηση και συχνά πλήρη ένταξή τους σε ρεπερτόρια άλλων εθνοπολιτισμικών ομάδων, τα λόγια μουσικά μορφώματα μετέχουν, επίσης, σε αυτό το δίκτυο μεταφοράς: συμφωνικά ή σολιστικά έργα, άριες, ντουέτα και τρίο από κάθε λογής όπερες, αλλά και τραγούδια συνθετών όπως ο Schubert, μεταφράζονται και ηχογραφούνται σε άλλες γλώσσες, συχνά μάλιστα με διαφοροποιημένα ορχηστρικά σύνολα. Ιδιαίτερα οι παραστατικές τέχνες, ανάμεσά τους και το μπαλέτο από το οποίο προέρχεται η παρούσα ηχογράφηση, αποτελούν περιβάλλον-κλειδί για την διακίνηση μουσικής. Οι «κλασικές» μουσικές, προερχόμενες κυρίως από τον γερμανόφωνο, τον ιταλόφωνο και τον γαλλόφωνο κόσμο, δια των νέων εργαλείων διάχυσης που προσφέρει η δισκογραφία, επιζητούν όχι απλώς να εισχωρήσουν πλέον στις διεθνείς αγορές ως νέο μέσο, αλλά να μπουν, στην πραγματικότητα, μέσα στα ίδια τα σπίτια των ανθρώπων.
Η εν λόγω ηχογράφηση αποτελεί διασκευή με ελληνικούς στίχους της "Sérénade" από την πρώτη πράξη του κωμικού μπαλέτου "Les Millions d'Arléquin" (Миллионы Арлекина, Milliony Arlekina), σε μουσική του Ιταλού συνθέτη Riccardo Eugenio Drigo και λιμπρέτο - χορογραφία του Γάλλου χορευτή και χορογράφου Marius Ivanovich Petipa. Το μπαλέτο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 23 Φεβρουαρίου 1900 στο Imperial Theatre του Hermitage, στην Αγία Πετρούπολη από το "Imperial Ballet".
Όπως συμβαίνει και με το συγκεκριμένο έργο, συχνά οι δημιουργοί γεννιούνται σε διαφορετικό τόπο, δρουν σε άλλον, και, εντέλει, συναντιούνται σε τρίτους τόπους και δημιουργούν ένα νέο έργο, εμπνεόμενοι πολλές φορές από κάποιο προϋπάρχον. Αναμφισβήτητα, τέτοιου τύπου περιπτώσεις καταδεικνύουν την συνθετότητα όσον αφορά τα ζητήματα κυριότητας των έργων, αλλά και του προβλήματος εφαρμογής εθνικών προσήμων στις μουσικές δημιουργίες.
Η παρτιτούρα της Sérénade για πιάνο εκδόθηκε το 1901 στη Λειψία, από τον Jul. Heinr Zimmermman.
Γνώρισε παγκόσμια επιτυχία και ηχογραφήθηκε πολλές φορές στην ιστορική δισκογραφία σε διάφορες μορφές, γλώσσες και τόπους (βλ. εδώ, εδώ και εδώ). Ενδεικτικά:
- "Millions d'Arlequin" - Sérénade (Valse boston), K.u.k. Infanterie-Regiment 51 "Freiherr von Probszt" Wien, 1906 (Odeon X 38233)
- "Harlequin's serenade", Arthur Pryor's Band, 11 Φεβρουαρίου 1909, Κάμντεν, Νέα Υερσέη (Victor C 6796 - 68270)
- "Visschersbede", Willy Derby, Παρίσι 1919 (Pathé 61257 - 30266)
- Love's nocturne (Notturno d'amore), Beniamino Gigli, Νέα Υόρκη, 3 Μαρτίου 1922 (Victor C 26061 - 74742)
- Los Millones D’Arlequín - Serenata, José Moriche, Νέα Υόρκη, Μάρτιος 1923 (Columbia 93413 - C4187)
- Jack Hylton and his Orchestra and Cinema Organ, Λονδίνο, 11 Νοεμβρίου 1927 (Gramophone BR 1572 - B5391 - 7-699)
- "Serenade aus dem Ballett "Les Millions d'arlequin", Berliner Mandolinen - und Lauten-Orchester E.V. 1896, Βερολίνο, 1927 (Odeon Be 5746 2 - O 2383 a)
- "Serenada", Viktor Koščica, Ζάγκρεμπ, πιθανόν το 1929 (Edison Bell Penkala SZ806 - SZ 1448)
- "Les millions d'Arlequin", Marjal, Παρίσι 1931 (Parlophon 85.187 - A 106.864-2)
- "Touha lásky (Notturno d´amore)", Antonín Drábek, Saša Večtomov, L. Pluhař, Πράγα 12 Ιουλίου 1932 (Ultraphon 14342 - A 10502)
- Arlekīna mīlas serenāde, Pauls Sakks, Ρίγα 1934 (Bellacord Μ 3707 - 3336)
- "Os Milhões De Arlequim", Vicente Celestino, Βραζιλία 1954 (Continental C 3444 - 17039-a)
Η ελληνική παρτιτούρα με στίχους του Νίκου Βλυσσίδη εκδόθηκε στην Αθήνα το 1917, από τον Στέφανο Γαϊτάνο.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
