ΑΣΤΙΚΟ ΛΑΪΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Κείμενο Άντη Στροφάδη

Η αστικοποίηση των αγροτικών πληθυσμών, είτε με τις «εθνικές-τοπικές» μετακινήσεις είτε με τη «διεθνή» μετανάστευση (κυρίως προς τις ΗΠΑ από το τέλος του 19ου αι.), σε συνδυασμό με τις κοινωνικο-οικονομικές ανακατατάξεις και την ανάδυση των εθνών-κρατών, τροφοδοτούν εξελίξεις μεγάλης κλίμακας και στις λαϊκές μουσικές παραδόσεις. Από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα, η αλλαγή τρόπου ζωής και κοινωνικής συμπεριφοράς που συνεπάγεται η ένταξη μεγάλου μέρους αγροτικών πληθυσμών στη χοάνη των αστικών κέντρων θα έχει ως επακόλουθο τη δημιουργία νέων τρόπων ψυχαγωγίας, έκφρασης και διασκέδασης, και την εμφάνιση ενός νέου πολιτιστικού μορφώματος, του αστικού πολιτισμού.

... Βέβαια, στη μουσική του διάσταση οι καταβολές του πολιτιστικού αυτού προϊόντος ανιχνεύονται στα στοιχεία παλαιότερων μορφών, οι οποίες περιλαμβάνουν τις ποικίλες εθνοτοπικές παραδόσεις του δημοτικού τραγουδιού και ιδιώματα από όλο το γεωγραφικό και πολιτισμικό φάσμα. Γι’ αυτό, άλλωστε, αρκετοί μελετητές συμπεριλαμβάνουν υπό τον όρο «αστικό λαϊκό τραγούδι» διάφορα επί μέρους και ενίοτε φαινομενικά ετερόκλητα είδη (σμυρναίικο τραγούδι, καντάδα, ελαφρό τραγούδι, ρεμπέτικο κ.ά.), τα οποία όμως αποτελούν ποικίλες όψεις της μουσικής παραγωγής που αναπτύχθηκε εντός του αστικού χώρου.Τούτου δοθέντος και με επίγνωση των προβλημάτων που ανακύπτουν από τις κάθε λογής κατηγοριοποιήσεις, εντάσσουμε εδώ, κάτω από αυτόν τον «όρο», το μέρος μόνον από τα λαϊκά τραγούδια αστικής προέλευσης τα οποία κινούνται στο μεταίχμιο της μετάβασης από τη ζωή στην ύπαιθρο σε αυτή της πόλης, πριν αυτά αποκρυσταλλωθούν (με τη σημερινή οπτική) στο κάπως περισσότερο διακριτό είδος που ονομάστηκε ρεμπέτικο. Ο διφυής -σε αρκετές περιπτώσεις πολυφυής- χαρακτήρας τους απορρέει από την ανασύνθεση και μετουσίωση παλαιότερων μορφών με την ενσωμάτωση νέων στοιχείων σε όλο το φάσμα των μουσικοποιητικών-χορευτικών χαρακτηριστικών (φόρμα, θεματολογία, ρυθμός, οργανολόγιο, κλίμακες, ερμηνεία, συνοδεία, αρμονία κλπ).Τα τραγούδια αυτά, τα οποία έχουν σημαντική παρουσία στην πρώιμη κυρίως δισκογραφία των 78 στροφών, αφομοιώνοντας και συγχωνεύοντας, υπό το νέο οικονομικό, κοινωνικό, και κυρίως πολυπολιτισμικό αστικό περιβάλλον, επιμέρους μουσικές ιδιαιτερότητες-ταυτότητες σε ένα συνεχές, παράγουν ταυτόχρονα νέες υπερτοπικές οντότητες και νέες εκφράσεις. Το πολυσυλλεκτικό πλαίσιο επιτέλεσης, η επαγγελματοποίηση των μουσικών και η δυναμική εμφάνιση της μουσικής βιομηχανίας θα συνδιαμορφώσουν σταδιακά ένα κοινής αποδοχής, «oμοιογενές» νέο καλλιτεχνικό μαζικό προϊόν το οποίο απευθύνεται λιγότερο ή περισσότερο στο «σύνολο». Αυτό το καλλιτεχνικό προϊόν με τη σειρά του θα τροφοδοτήσει, θα εμπνεύσει και θα μετουσιωθεί εν μέρει στην συνεχώς εξελισσόμενη μουσική παραγωγή του 20ού αι.