Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Η άρρηκτη σχέση μεταξύ μουσικής και παραστατικών τεχνών είναι περισσότερο από ζωτική. Ο κινηματογράφος (όπως και το θέατρο) διακινεί μουσικές με τους δικούς του όρους και παίζει καταλυτικό ρόλο στην διάχυσή τους σε τόπους συχνά μακρινούς. Οικοδομεί, δε, ένα ιδιαίτερο δίκτυο το οποίο επικοινωνεί με την δισκογραφία. Ορισμένα από τα τραγούδια που γράφονται για τον κινηματογράφο αποτελούν πολλές φορές την αιχμή του δόρατος για την δημοφιλία των ταινιών. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί και το τραγούδι «Δυο καρδιές σ' ένα βαλς»
Η παρούσα ηχογράφηση (η οποία επανεκδόθηκε στον δίσκο Columbia USA 294342 – 56275-F) περιλαμβάνει διασκευή με ελληνικούς στίχους του τραγουδιού "Zwei Herzen im Dreivierteltakt" σε μουσική του Αυστριακού συνθέτη και μαέστρου Robert Stolz (Γκρατς, Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, 25 Αυγούστου 1880 – Βερολίνο, 27 Ιουνίου 1975) και στίχους του σκηνοθέτη, σεναριογράφου και στιχουργού Walter Reisch (Βιέννη, Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, 23 Μαΐου 1903 – Λος Άντζελες, 28 Μαρτίου 1983) και του Armin Robinson (Βιέννη, 23 Φεβρουαρίου 1900 – Bad Ischl, 12 Σεπτεμβρίου 1985). Τους ελληνικούς στίχους έγραψε ο Ξενοφών Γ. Αστεριάδης. Το τραγούδι προέρχεται από την ομότιτλη γερμανική κινηματογραφική ταινία "Zwei Herzen im Dreiviertel-Takt", σε σκηνοθεσία Géza von Bolváry. Η ταινία, η οποία ξεκίνησε τις προβολές τις στις κινηματογραφικές αίθουσες της Γερμανίας στις 13 Μαρτίου 1930, προβλήθηκε στην Ελλάδα με τον τίτλο «Δυο καρδιές σ' ένα βαλς».
Το τραγούδι γνώρισε μεγάλη επιτυχία, η οποία αποτυπώνεται στην ιστορική δισκογραφία με ηχογραφήσεις σε διάφορες γλώσσες και περιοχές του πλανήτη, είτε με τη μορφή τραγουδιού είτε σε ορχηστρική μορφή. Ενδεικτικά:
– "Zwei Herzen im Dreivierteltakt", Tanz-Orchester Dajos Béla – Leo Frank (Monosson), Βερολίνο, 16 Απριλίου 1930 (Odeon Be 8954 – O-11254 a).
– "Käy söntä kaksi valssihin", Kurt Londén, Ελσίνκι, 30 Μαΐου 1930 (Gramophone BE2513 – X-3477, Victor V-4097).
– "Ca 2 inimi intr-un vals", Manuel Stroici – Orchestra Dajos Béla, Βερολίνο, 1930 (Odeon Jo 3258 – A 199544 b).
– "Dwa serca w takcie raz, dwa, trzy", Mieczysław Fogg – Orkiestry "Odeon", Βαρσοβία, 1930 (Odeon Wo 797 – O. 236143 b.). Συμπεριλήφθηκε στην επιθεώρηση "Zjazd Centrośmiechu" που παρουσιάστηκε στο θέατρο Qui Pro Quo της Βαρσοβίας.
– "Två hjärtan i en Wienervals", De 6 Polyphonians, Στοκχόλμη, 1931 (Polyphon 2818 BR – S 41452 – X.S 41541).
– "Two hearts", Richard Crooks, Νέα Υόρκη, 23 Απριλίου 1931 Victor BRC-53056 – 1509 Β).
– "Dos corazones en tiempo de vals", Margarita Cueto – José Moriche, Νέα Υόρκη, 29 Μαΐου 1931 (Victor BRC-69668 – 30484).
– "Two hearts in waltz-time", London piano-accordeon band, Λονδίνο, 1934 (Regal Zonophone AR 2863-1 – MA13307 – G22239).
Η απήχηση της ταινίας και των τραγουδιών της αξιοποιήθηκε και στο μουσικό θέατρο. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1933 έκανε πρεμιέρα στο Stadttheater της Ζυρίχης η τρίπρακτη ομότιτλη οπερέτα "Zwei Herzen im Dreivierteltakt", σε μουσική του Robert Stolz και λιμπρέτο των Paul Knepler, Ignaz Michael Welleminsky και Robert Gilbert.
Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, εκτός από την παρούσα ηχογράφηση, το τραγούδι κυκλοφόρησε σε δύο ακόμα εκτελέσεις:
– «Δυο καρδιές σ' ένα βαλς», Αντώνης Δελένδας – Τζαζ μπαντ Μαλ Κερκ, Αθήνα, 1931 (Pathé 70323 – X 80108).
– «Δυο καρδιές σ' ένα βαλς», Λύσανδρος Ιωαννίδης – Ορχήστρα Dajos Béla, Βερολίνο, 1931 (Odeon GZA 2526 – (Go 3005) – ZA 190843 b).
Η ελληνική εμπορική παρτιτούρα του τραγουδιού, με στίχους του Ξενοφώντος Γ. Αστεριάδη, εκδόθηκε στην Αθήνα το 1930 από τον οίκο Στέφανου Γαϊτάνου (βλ. εδώ).
Σημειώνουμε ότι στην ελληνόφωνη ιστορική δισκογραφία, καταγράφεται ένα ακόμα τραγούδι από την ταινία, το "Auch du wirst mich einmal betrügen" που κυκλοφόρησε με τον τίτλο «Κι εσύ θα ξεχάσεις μια μέρα» (βλ. εδώ).
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Η άρρηκτη σχέση μεταξύ μουσικής και παραστατικών τεχνών είναι περισσότερο από ζωτική. Ο κινηματογράφος (όπως και το θέατρο) διακινεί μουσικές με τους δικούς του όρους και παίζει καταλυτικό ρόλο στην διάχυσή τους σε τόπους συχνά μακρινούς. Οικοδομεί, δε, ένα ιδιαίτερο δίκτυο το οποίο επικοινωνεί με την δισκογραφία. Ορισμένα από τα τραγούδια που γράφονται για τον κινηματογράφο αποτελούν πολλές φορές την αιχμή του δόρατος για την δημοφιλία των ταινιών. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί και το τραγούδι «Δυο καρδιές σ' ένα βαλς»
Η παρούσα ηχογράφηση (η οποία επανεκδόθηκε στον δίσκο Columbia USA 294342 – 56275-F) περιλαμβάνει διασκευή με ελληνικούς στίχους του τραγουδιού "Zwei Herzen im Dreivierteltakt" σε μουσική του Αυστριακού συνθέτη και μαέστρου Robert Stolz (Γκρατς, Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, 25 Αυγούστου 1880 – Βερολίνο, 27 Ιουνίου 1975) και στίχους του σκηνοθέτη, σεναριογράφου και στιχουργού Walter Reisch (Βιέννη, Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, 23 Μαΐου 1903 – Λος Άντζελες, 28 Μαρτίου 1983) και του Armin Robinson (Βιέννη, 23 Φεβρουαρίου 1900 – Bad Ischl, 12 Σεπτεμβρίου 1985). Τους ελληνικούς στίχους έγραψε ο Ξενοφών Γ. Αστεριάδης. Το τραγούδι προέρχεται από την ομότιτλη γερμανική κινηματογραφική ταινία "Zwei Herzen im Dreiviertel-Takt", σε σκηνοθεσία Géza von Bolváry. Η ταινία, η οποία ξεκίνησε τις προβολές τις στις κινηματογραφικές αίθουσες της Γερμανίας στις 13 Μαρτίου 1930, προβλήθηκε στην Ελλάδα με τον τίτλο «Δυο καρδιές σ' ένα βαλς».
Το τραγούδι γνώρισε μεγάλη επιτυχία, η οποία αποτυπώνεται στην ιστορική δισκογραφία με ηχογραφήσεις σε διάφορες γλώσσες και περιοχές του πλανήτη, είτε με τη μορφή τραγουδιού είτε σε ορχηστρική μορφή. Ενδεικτικά:
– "Zwei Herzen im Dreivierteltakt", Tanz-Orchester Dajos Béla – Leo Frank (Monosson), Βερολίνο, 16 Απριλίου 1930 (Odeon Be 8954 – O-11254 a).
– "Käy söntä kaksi valssihin", Kurt Londén, Ελσίνκι, 30 Μαΐου 1930 (Gramophone BE2513 – X-3477, Victor V-4097).
– "Ca 2 inimi intr-un vals", Manuel Stroici – Orchestra Dajos Béla, Βερολίνο, 1930 (Odeon Jo 3258 – A 199544 b).
– "Dwa serca w takcie raz, dwa, trzy", Mieczysław Fogg – Orkiestry "Odeon", Βαρσοβία, 1930 (Odeon Wo 797 – O. 236143 b.). Συμπεριλήφθηκε στην επιθεώρηση "Zjazd Centrośmiechu" που παρουσιάστηκε στο θέατρο Qui Pro Quo της Βαρσοβίας.
– "Två hjärtan i en Wienervals", De 6 Polyphonians, Στοκχόλμη, 1931 (Polyphon 2818 BR – S 41452 – X.S 41541).
– "Two hearts", Richard Crooks, Νέα Υόρκη, 23 Απριλίου 1931 Victor BRC-53056 – 1509 Β).
– "Dos corazones en tiempo de vals", Margarita Cueto – José Moriche, Νέα Υόρκη, 29 Μαΐου 1931 (Victor BRC-69668 – 30484).
– "Two hearts in waltz-time", London piano-accordeon band, Λονδίνο, 1934 (Regal Zonophone AR 2863-1 – MA13307 – G22239).
Η απήχηση της ταινίας και των τραγουδιών της αξιοποιήθηκε και στο μουσικό θέατρο. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1933 έκανε πρεμιέρα στο Stadttheater της Ζυρίχης η τρίπρακτη ομότιτλη οπερέτα "Zwei Herzen im Dreivierteltakt", σε μουσική του Robert Stolz και λιμπρέτο των Paul Knepler, Ignaz Michael Welleminsky και Robert Gilbert.
Στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, εκτός από την παρούσα ηχογράφηση, το τραγούδι κυκλοφόρησε σε δύο ακόμα εκτελέσεις:
– «Δυο καρδιές σ' ένα βαλς», Αντώνης Δελένδας – Τζαζ μπαντ Μαλ Κερκ, Αθήνα, 1931 (Pathé 70323 – X 80108).
– «Δυο καρδιές σ' ένα βαλς», Λύσανδρος Ιωαννίδης – Ορχήστρα Dajos Béla, Βερολίνο, 1931 (Odeon GZA 2526 – (Go 3005) – ZA 190843 b).
Η ελληνική εμπορική παρτιτούρα του τραγουδιού, με στίχους του Ξενοφώντος Γ. Αστεριάδη, εκδόθηκε στην Αθήνα το 1930 από τον οίκο Στέφανου Γαϊτάνου (βλ. εδώ).
Σημειώνουμε ότι στην ελληνόφωνη ιστορική δισκογραφία, καταγράφεται ένα ακόμα τραγούδι από την ταινία, το "Auch du wirst mich einmal betrügen" που κυκλοφόρησε με τον τίτλο «Κι εσύ θα ξεχάσεις μια μέρα» (βλ. εδώ).
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
