Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις συνομιλίες μεταξύ των βαλκανικών ρεπερτορίων και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί και «Η τράτα».
Περιλαμβάνει έναν μουσικό σκοπό, ο οποίος, όπως προκύπτει από τη δισκογραφία, υπήρξε δημοφιλής στο ελληνόφωνο ρεπερτόριο:
– «Tράτα», Τρίο Κυριακάτη [Γιάννης Κυριακάτης (κλαρίνο), Φ. Κεφάλης (λαούτο), Ν. Ζαχάρης (τσίμπαλο)], Νέα Υόρκη, Σεπτέμβριος 1924 (Columbia 105175 – 7015-F), παρούσα ηχογράφηση.
– «Η τράτα», Σωτήρης Στασινόπουλος, Νέα Υόρκη, 28 Φεβρουαρίου 1927 (Victor CVE-38121 – 68843).
– «Tράτα», Μάρκος Σιφνιός (τσέλο), Π. Μαμάκος (κλαρίνο), Κώστας Παπαγκίκας (τσίμπαλο), Νέα Υόρκη, Ιούλιος 1928 (Columbia W205950-2 – 56125-F).
– «Η τράτα», Κώστας Δούσσας, Νέα Υόρκη, Απρίλιος 1932 (Columbia W 206588 – 56310-F).
– «Tράτα», Ιωάννης Μπουλώτας (κλαρίνο), Αθήνα, 1935 (Odeon GO 2216 – GA 1836).
– «Οι τρατάρηδες», Γιώργος Παπασιδέρης και Χορωδία, Αθήνα, Ιούνιος 1939 (His Master's Voice OGA-916-2 – AO 2573 και επανατύπωση RCA-Victor 38-3146-Α, Orthophonic S-797-A).
– «Tράτα», Βικτωρία Μήτρου, Α. Ζέρβας (βιολί), Νέα Υόρκη, 1947 (Panhellenic P 133).
– «Η τράτα μας», Όμιλος Σταμάτη Χατζηδάκη – Αιμιλία και Άννα Χατζηδάκη, Αθήνα, 21 Δεκεμβρίου 1949 (Columbia CG 2580-1 – DG 6809), ως σύνθεση του Σταμάτη Χατζηδάκη.
– «Tράτα», Β. Ανδρουτσόπουλος (Ψαρέως) [βιολί], Κ. Βουρλούμης (μπάντζο), Άγνωστος (πιάνο), ΗΠΑ, 1949 (Oliver OL-1010 – 5B).
– «Tράτα», Ann Marvis - George Pontikos and his Athenian Ensemble, Κλίβελαντ, Οχάιο, δεκαετία του 1950 (Hellenic GP 3).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ηχογράφηση “Sirto Horo” που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ το 1949 από τον Kime and Slava Orchestra (Five Star Record D9-QB-10110). Όπως διαβάζουμε στον ιστότοπο "Библиотека "Струмски", ο κλαρινίστας Kime Nanchoff (Киме Нанчов, 1902-1993) «γεννήθηκε στο χωριό Kriveni που βρίσκεται στον Δήμο Resensko της Βόρειας Μακεδονίας» και «ήταν εξέχων Μακεδόνας-Βούλγαρος μουσικός και ακτιβιστής της MPO (Macedonian Patriotic Organization)». Για περισσότερα σχετικά με τον Nanchoff βλ. εδώ.
Αξιοσημείωτες είναι οι εμφανίσεις του σκοπού, είτε σε οργανική μορφή είτε σε μορφή τραγουδιού, στη νεότερη και σύγχρονη δισκογραφία, ελληνική και ξένη. Ενδεικτικά:
Το 2014 η Magda Band, με επικεφαλής την τραγουδίστρια Μάγδα Γιαννίκου και έδρα τη Νέα Υόρκη, κυκλοφορεί στις ΗΠΑ το CD "Gerakina" (GroundUP Music GRO-119). Ανάμεσα στα τραγούδια του άλμπουμ περιλαμβάνεται και η «Trata».
Το 2018 η Matilde Politi, γεννημένη το 1976 στο Παλέρμο της Σικελίας, και το πολυεθνικό μουσικό σχήμα Agenti mistiki ηχογραφούν στη σικελική γλώσσα την "Trata" (CD "Matilde Politi e AGENTI MISTIKI'").
Το 2019 το συγκρότημα Atlas Maior από το Austin του Τέξας κυκλοφορεί το CD "Riptide", στο οποίο περιλαμβάνεται ορχηστρική διασκευή "Trata".
Το 2021 το συγκρότημα Ataxía από τη Βαλέντσια ηχογραφεί τη δική του εκδοχή στο τραγούδι. Η "Tráta" περιλαμβάνεται στο CD "Ataxía".
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις συνομιλίες μεταξύ των βαλκανικών ρεπερτορίων και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί και «Η τράτα».
Περιλαμβάνει έναν μουσικό σκοπό, ο οποίος, όπως προκύπτει από τη δισκογραφία, υπήρξε δημοφιλής στο ελληνόφωνο ρεπερτόριο:
– «Tράτα», Τρίο Κυριακάτη [Γιάννης Κυριακάτης (κλαρίνο), Φ. Κεφάλης (λαούτο), Ν. Ζαχάρης (τσίμπαλο)], Νέα Υόρκη, Σεπτέμβριος 1924 (Columbia 105175 – 7015-F), παρούσα ηχογράφηση.
– «Η τράτα», Σωτήρης Στασινόπουλος, Νέα Υόρκη, 28 Φεβρουαρίου 1927 (Victor CVE-38121 – 68843).
– «Tράτα», Μάρκος Σιφνιός (τσέλο), Π. Μαμάκος (κλαρίνο), Κώστας Παπαγκίκας (τσίμπαλο), Νέα Υόρκη, Ιούλιος 1928 (Columbia W205950-2 – 56125-F).
– «Η τράτα», Κώστας Δούσσας, Νέα Υόρκη, Απρίλιος 1932 (Columbia W 206588 – 56310-F).
– «Tράτα», Ιωάννης Μπουλώτας (κλαρίνο), Αθήνα, 1935 (Odeon GO 2216 – GA 1836).
– «Οι τρατάρηδες», Γιώργος Παπασιδέρης και Χορωδία, Αθήνα, Ιούνιος 1939 (His Master's Voice OGA-916-2 – AO 2573 και επανατύπωση RCA-Victor 38-3146-Α, Orthophonic S-797-A).
– «Tράτα», Βικτωρία Μήτρου, Α. Ζέρβας (βιολί), Νέα Υόρκη, 1947 (Panhellenic P 133).
– «Η τράτα μας», Όμιλος Σταμάτη Χατζηδάκη – Αιμιλία και Άννα Χατζηδάκη, Αθήνα, 21 Δεκεμβρίου 1949 (Columbia CG 2580-1 – DG 6809), ως σύνθεση του Σταμάτη Χατζηδάκη.
– «Tράτα», Β. Ανδρουτσόπουλος (Ψαρέως) [βιολί], Κ. Βουρλούμης (μπάντζο), Άγνωστος (πιάνο), ΗΠΑ, 1949 (Oliver OL-1010 – 5B).
– «Tράτα», Ann Marvis - George Pontikos and his Athenian Ensemble, Κλίβελαντ, Οχάιο, δεκαετία του 1950 (Hellenic GP 3).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ηχογράφηση “Sirto Horo” που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ το 1949 από τον Kime and Slava Orchestra (Five Star Record D9-QB-10110). Όπως διαβάζουμε στον ιστότοπο "Библиотека "Струмски", ο κλαρινίστας Kime Nanchoff (Киме Нанчов, 1902-1993) «γεννήθηκε στο χωριό Kriveni που βρίσκεται στον Δήμο Resensko της Βόρειας Μακεδονίας» και «ήταν εξέχων Μακεδόνας-Βούλγαρος μουσικός και ακτιβιστής της MPO (Macedonian Patriotic Organization)». Για περισσότερα σχετικά με τον Nanchoff βλ. εδώ.
Αξιοσημείωτες είναι οι εμφανίσεις του σκοπού, είτε σε οργανική μορφή είτε σε μορφή τραγουδιού, στη νεότερη και σύγχρονη δισκογραφία, ελληνική και ξένη. Ενδεικτικά:
Το 2014 η Magda Band, με επικεφαλής την τραγουδίστρια Μάγδα Γιαννίκου και έδρα τη Νέα Υόρκη, κυκλοφορεί στις ΗΠΑ το CD "Gerakina" (GroundUP Music GRO-119). Ανάμεσα στα τραγούδια του άλμπουμ περιλαμβάνεται και η «Trata».
Το 2018 η Matilde Politi, γεννημένη το 1976 στο Παλέρμο της Σικελίας, και το πολυεθνικό μουσικό σχήμα Agenti mistiki ηχογραφούν στη σικελική γλώσσα την "Trata" (CD "Matilde Politi e AGENTI MISTIKI'").
Το 2019 το συγκρότημα Atlas Maior από το Austin του Τέξας κυκλοφορεί το CD "Riptide", στο οποίο περιλαμβάνεται ορχηστρική διασκευή "Trata".
Το 2021 το συγκρότημα Ataxía από τη Βαλέντσια ηχογραφεί τη δική του εκδοχή στο τραγούδι. Η "Tráta" περιλαμβάνεται στο CD "Ataxía".
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
