Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Όπως είναι φυσικό, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Πολύ συχνά, το εύρος αυτού του δικτύου εκτείνεται στα Βαλκάνια, στην Ανατολική και σε τμήμα ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης. Ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ ορθόδοξων και μουσουλμάνων, τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μια περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και το τραγούδι «Τράβα βρε μάγκα και αλάνη».

Εκτός από την παρούσα ηχογράφηση (ανατύπωση στις ΗΠΑ από τον δίσκο Odeon Go 2139 – GA 1793), το τραγούδι, ένα από τα δημοφιλέστερα του Κώστα Σκαρβέλη, ηχογραφήθηκε στην Αθήνα το 1934 σε δύο ακόμα εκτελέσεις στην ελληνική ιστορική δισκογραφία:

– Από τη Ρόζα Εσκενάζυ με τον τίτλο «Τράβα ρε αλάνη» (His Master's Voice ΟΤ 1357-1 – AO 2147 και ανατύπωση Sahibinin Sesi AO 2147).
– Από τον Στελλάκη Περπινιάδη με τον τίτλο «Τράβα ρε αλάνη» (Columbia C.G. 839 – D.G. 2035).

Τέλος, το 1968 στην Αθήνα ο Μάρκος Βαμβακάρης ηχογραφεί το τραγούδι, με τον τίτλο «Μην περάσεις από την γειτονιά μου», σε δίσκο 45 στροφών (RCA Victor 076004-B).

Το τραγούδι, ωστόσο, εντοπίζεται και στο τουρκόφωνο ρεπερτόριο. Γύρω στα 1936 η Fahire Hanim ηχογράφησε στην Κωνσταντινούπολη το "Çek Paşalimanı’na" (Columbia 17302).

Σχεδόν ογδόντα χρόνια αργότερα, το 2015, το τουρκικό συγκρότημα Ahmet Beyler θα κυκλοφορήσει το CD "Hayad Nerde" (Pasaj). Στον δίσκο συμπεριλαμβάνεται διασκευή του τραγουδιού με τον τίτλο "Git Haylazim", στην οποία ο σκοπός που μας ενδιαφέρει συνδυάζεται με το θέμα του ορχηστρικού κομματιού «Χορός του Ζορμπά», που συνέθεσε ο Μίκης Θεοδωράκης για την κινηματογραφική ταινία παραγωγής 1964 "Zorba the Greek".

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης