Ω! Ντόνα Κλάρα

PDF cannot be displayed, please update.

Από την αρχαιότητα, η μουσική καταγραφή αποτέλεσε τον καθαυτό τρόπο οπτικής αναπαράστασης του ηχητικού φαινομένου, άλλοτε με λεπτομέρεια και άλλοτε υπό την μορφή οδηγού. Διαχρονικά, η οπτική αποτύπωση της μουσικής υπήρξε ο μοναδικός τρόπος για την αποθήκευση και την διατήρησή της στο χρόνο, αλλά και το αποκλειστικό μέσο για την αναπαραγωγή της. Σε κάθε περίπτωση, η οπτική μεταφορά θα πρέπει να λογιστεί ως επικουρικό εργαλείο, καθώς η προφορική διάδοση και η αποθήκευση στην μνήμη των καλλιτεχνών αποτέλεσαν τις πλέον διαχρονικές τεχνικές για την διάχυση της μουσικής μέσα στον χρόνο και τον χώρο. Κατά την επονομαζόμενη σήμερα «κλασική» μουσική περίοδο της Ευρώπης, με τα ισχυρότατα κέντρα παραγωγής της, όπως οι σημερινές Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, και ειδικά στην πορεία της προς τον Ρομαντισμό, η μουσική καταγραφή, η παρτιτούρα, λογίστηκε από ορισμένους συνθέτες ως η καθαυτή ενσάρκωση του έργου τους.

Όπως είναι λογικό, στον νεωτερικό καπιταλιστικό κόσμο, η μουσική καταγραφή, ως το βασικό εργαλείο υποστασιοποίησης της μουσικής, ενέταξε υπό την σκέπη της και ρεπερτόρια τα οποία δεν συνδέθηκαν, δεν διαδόθηκαν και δεν λειτούργησαν με βάση την καταγραφή τους. Αυτό πρόσφερε στα κέντρα πώλησης μουσικών προϊόντων ένα πρόσθετο εργαλείο για την επέκταση του δικτύου δράσης τους: οι μη-λόγιες μουσικές απέκτησαν έναν πρόσφορο τρόπο διακίνησής τους, ενισχύοντας την δημοφιλία τους, ακόμη και σε τόπους πολύ μακρινούς από αυτούς της αρχικής τους δημιουργίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως, το φαινόμενο της ηχογράφησης και αναπαραγωγής του ήχου ήρθε να αναδιατάξει τις σχέσεις, και να αποδιοργανώσει το status quo των εκδοτικών οίκων, διεκδικώντας κομμάτι της αγοράς, προσφέροντας ένα προϊόν εξαιρετικά πιο ολοκληρωμένο και άμεσο. Οι εκδοτικοί οίκοι προσπάθησαν μεν να αντιδράσουν με νομικά μέτρα, κατέστην όμως αδύνατη η ανακοπή της δυναμικής του νέου φαινομένου: η επικράτηση της εμπορικής δισκογραφίας είναι πλέον γεγονός, στο μεγαλύτερο κομμάτι του 20ού αιώνα.

Όσον αφορά τις μη-λόγιες μουσικές, οι εμπορικές έντυπες παρτιτούρες αποτελούν εκδόσεις των μουσικών κειμένων τραγουδιών ή ορχηστρικών κομματιών (για την εκδοτική δραστηριότητα στην Ελλάδα βλ. Lerch-Kalavrytinos, 2003: 4-5). Για τις ανάγκες των παρτιτουρών τα τραγούδια διασκευάζονταν κυρίως (αλλά όχι μόνο) για πιάνο ή για πιάνο και φωνή, σε γενικές γραμμές χωρίς σύνθετα εκτελεστικά ζητούμενα. Οι πολυοργανικές ή οι τεχνικά απαιτητικές ενορχηστρώσεις αποφεύγονταν συστηματικά. Κάτω από τις νότες της μελωδικής ανάπτυξης των τραγουδιστικών μερών τυπώνονταν οι στίχοι και, ενίοτε, και μεταφράσεις τους σε άλλες γλώσσες. Ως επί το πλείστον, οι παρτιτούρες είναι δίφυλλες ή τετράφυλλες και συνοδεύονται από το φιλοτεχνημένο με σχετική θεματολογία εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο.

Η εν λόγω παρτιτούρα για φωνή και πιάνο περιλαμβάνει διασκευή με ελληνικούς στίχους του Ξενοφώντα Αστεριάδη του πολωνικού τραγουδιού "Oh, Donna Clara" σε μουσική του Jerzy Petersburski και στίχους του Andrzej Włast.

Το τραγούδι εμπίπτει στο ρεύμα του εξωτισμού, υπό το εθνοκεντρικό πρίσμα του οποίου ο δυτικός κόσμος φαντασιώθηκε, εκτός των άλλων, τον ισπανικό κόσμο και τους Τσιγγάνους. Η σημασία του εξωτισμού αφορά αφ’ ενός τα χαρακτηριστικά αυτού που είναι έξω από τη σφαίρα της ταυτότητας, αφ’ ετέρου την έλξη που ασκεί ό,τι έχει τέτοια χαρακτηριστικά. Η ευρύτατη αποδοχή του φαινομένου είναι πασιφανής: ο πολυδιάστατος γλωσσικός, μουσικός και εικαστικός πλούτος που συσσωρεύτηκε γύρω και μέσα στον εξωτισμό, δημιούργησε ένα κοινό απόθεμα γνώσης που τροφοδοτεί διηνεκώς το συλλογικό και ατομικό φαντασιακό. Οι τόποι που αναπαρίστανται στον εξωτισμό, η Ανατολή, η Λατινική Αμερική, η Ισπανία, η Χαβάη, είναι κατ’ εξοχήν φαντασιακοί, αποσυνδέονται από τον πραγματικό κόσμο. Ανοίγονται σαν μια θεατρική σκηνή, με εναλλασσόμενα σκηνικά, όπου δραματοποιούνται οι φαντασιώσεις, κατακλύζουν τις αισθήσεις κι εκλύουν έντονα συναισθήματα, προσφέροντας στον «επισκέπτη» μια ιδανική εμπειρία, έξω από τους περιορισμούς του συμβατικού κόσμου.

Το μονόχρωμο εξώφυλλο κοσμεί μια γυναίκα με εξωτικά χαρακτηριστικά. Το ντύσιμο και η βεντάλια είναι δηλώνουν σαφώς μια Ισπανίδα, ίσως και Τσιγγάνα.

Στο εξώφυλλο αναγράφονται ο τίτλος στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, ο συνθέτης, ο Έλληνας στιχουργός, ο εκδότης και ο χαρακτηρισμός «τραγούδι Tango». Επίσης φέρει σφραγίδα με την τιμή του προϊόντος (ΔΡΧ. 15).

Στη δεύτερη σελίδα αναγράφεται "Klav.-Arrang von Walter Borchert" και "Copyright 1930 by Wiener Bohème-Verlag Wien, Beriln. Pipiblie avec l'autorisation de Wiener Bohème-Verlag, Wien. Seul. Edition autorise en Grece M. Gaetano Athènes".

Το μουσικό κείμενο αποτελείται από σύστημα τριών πενταγράμμων (δύο για  πιάνο και ένα για φωνή).

Στο οπισθόφυλλο υπάρχει διαφημιστική καταχώρηση του εκδότη με τα πρώτα μέτρα από πέντε παρτιτούρες ισάριθμων τραγουδιών.

Για περισσότερα σχετικά με το τραγούδι βλέπε εδώ.

Έρευνα και κείμενο: Γιώργος Ευαγγέλου, Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
[Πολωνικοί στίχοι: Włast Andrzej]
Ελληνικοί στίχοι: Αστεριάδης Ξενοφών Γ.
Χρονολογία έκδοσης:
1930
Τόπος έκδοσης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Πρώτες λέξεις:
Στο καμπαρέ κάθε βράδυ
μια Σπανιόλα μαγευτική
Εκδότης:
Μουσικός Εκδοτικός Οίκος Στέφανου Γαϊτάνου, Στοά Αρσακείου 10, Αθήνα
Κωδικός έκδοσης:
Σ. 261 Γ.
Πρωτότυπα δικαιώματα:
Μ. Γαϊτάνος
Φυσική περιγραφή:
Χαρτί, 34,9 Χ 25 εκ., 4 σελίδες, καλή κατάσταση
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
202310221430
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Ω! Ντόνα Κλάρα", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=11301
Στίχοι:
Στο καμπαρέ κάθε βράδυ
μια Σπανιόλα μαγευτική
μες στο θαμπό σκοτάδι
μοιάζει νεράιδα εξωτική

Θερμή 'ναι σαν τη Ζαχάρα
είν' η γλυκιά η χορεύτρια η Κλάρα
Κάποιος πεθαίνει γι' αυτή
και της λέει κρυφά στ' αυτί

Ω! Δόννα Κλάρα, Σπανιόλα μαγευτική
καρδιοπλανεύτρα λαγγεμένη
για σένα δίνω για μια βραδιά ηδονική
και τη ζωή μου τη θλιμμένη

Έλα γλυκιά μου παρθένα
την ευτυχία να νιώσεις με μένα
το γέλιο, την τρέλα
μαζί μου έλα
που τόσω πονώ θερμή Σπανιόλα
για σε τον κόσμο ξεχνώ
Ω Δόννα Κλάρα σε πονώ

Μα η Κλάρα μ' όλους γελάει
τον καιρό της μ' αυτούς κυλά
κι ένας γι' αυτή που πονάει
κρυφοκλαίει κι αυτή γελά!

Λουλούδια κάθε βραδάκι
της βάνει μες στο κρινένιο χεράκι
κείνη γελά κι αυτός κλαίει
και με πόνο κρυφά της λέει!

Όμως η Κλάρα η χορεύτρα
κάποιον πόνεσ' αληθινά
τώρα στενάζ' η πλανεύτρα
φεύγ' εκείνος παντοτινά!

Κρυφοστενάζ' η καημένη
φεύγουν τα χρόνια, μα πάντα προσμένει
και μαραζώνει και κλαίει
το παλιό της τραγούδι λέει!

PDF cannot be displayed, please update.

Από την αρχαιότητα, η μουσική καταγραφή αποτέλεσε τον καθαυτό τρόπο οπτικής αναπαράστασης του ηχητικού φαινομένου, άλλοτε με λεπτομέρεια και άλλοτε υπό την μορφή οδηγού. Διαχρονικά, η οπτική αποτύπωση της μουσικής υπήρξε ο μοναδικός τρόπος για την αποθήκευση και την διατήρησή της στο χρόνο, αλλά και το αποκλειστικό μέσο για την αναπαραγωγή της. Σε κάθε περίπτωση, η οπτική μεταφορά θα πρέπει να λογιστεί ως επικουρικό εργαλείο, καθώς η προφορική διάδοση και η αποθήκευση στην μνήμη των καλλιτεχνών αποτέλεσαν τις πλέον διαχρονικές τεχνικές για την διάχυση της μουσικής μέσα στον χρόνο και τον χώρο. Κατά την επονομαζόμενη σήμερα «κλασική» μουσική περίοδο της Ευρώπης, με τα ισχυρότατα κέντρα παραγωγής της, όπως οι σημερινές Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, και ειδικά στην πορεία της προς τον Ρομαντισμό, η μουσική καταγραφή, η παρτιτούρα, λογίστηκε από ορισμένους συνθέτες ως η καθαυτή ενσάρκωση του έργου τους.

Όπως είναι λογικό, στον νεωτερικό καπιταλιστικό κόσμο, η μουσική καταγραφή, ως το βασικό εργαλείο υποστασιοποίησης της μουσικής, ενέταξε υπό την σκέπη της και ρεπερτόρια τα οποία δεν συνδέθηκαν, δεν διαδόθηκαν και δεν λειτούργησαν με βάση την καταγραφή τους. Αυτό πρόσφερε στα κέντρα πώλησης μουσικών προϊόντων ένα πρόσθετο εργαλείο για την επέκταση του δικτύου δράσης τους: οι μη-λόγιες μουσικές απέκτησαν έναν πρόσφορο τρόπο διακίνησής τους, ενισχύοντας την δημοφιλία τους, ακόμη και σε τόπους πολύ μακρινούς από αυτούς της αρχικής τους δημιουργίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως, το φαινόμενο της ηχογράφησης και αναπαραγωγής του ήχου ήρθε να αναδιατάξει τις σχέσεις, και να αποδιοργανώσει το status quo των εκδοτικών οίκων, διεκδικώντας κομμάτι της αγοράς, προσφέροντας ένα προϊόν εξαιρετικά πιο ολοκληρωμένο και άμεσο. Οι εκδοτικοί οίκοι προσπάθησαν μεν να αντιδράσουν με νομικά μέτρα, κατέστην όμως αδύνατη η ανακοπή της δυναμικής του νέου φαινομένου: η επικράτηση της εμπορικής δισκογραφίας είναι πλέον γεγονός, στο μεγαλύτερο κομμάτι του 20ού αιώνα.

Όσον αφορά τις μη-λόγιες μουσικές, οι εμπορικές έντυπες παρτιτούρες αποτελούν εκδόσεις των μουσικών κειμένων τραγουδιών ή ορχηστρικών κομματιών (για την εκδοτική δραστηριότητα στην Ελλάδα βλ. Lerch-Kalavrytinos, 2003: 4-5). Για τις ανάγκες των παρτιτουρών τα τραγούδια διασκευάζονταν κυρίως (αλλά όχι μόνο) για πιάνο ή για πιάνο και φωνή, σε γενικές γραμμές χωρίς σύνθετα εκτελεστικά ζητούμενα. Οι πολυοργανικές ή οι τεχνικά απαιτητικές ενορχηστρώσεις αποφεύγονταν συστηματικά. Κάτω από τις νότες της μελωδικής ανάπτυξης των τραγουδιστικών μερών τυπώνονταν οι στίχοι και, ενίοτε, και μεταφράσεις τους σε άλλες γλώσσες. Ως επί το πλείστον, οι παρτιτούρες είναι δίφυλλες ή τετράφυλλες και συνοδεύονται από το φιλοτεχνημένο με σχετική θεματολογία εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο.

Η εν λόγω παρτιτούρα για φωνή και πιάνο περιλαμβάνει διασκευή με ελληνικούς στίχους του Ξενοφώντα Αστεριάδη του πολωνικού τραγουδιού "Oh, Donna Clara" σε μουσική του Jerzy Petersburski και στίχους του Andrzej Włast.

Το τραγούδι εμπίπτει στο ρεύμα του εξωτισμού, υπό το εθνοκεντρικό πρίσμα του οποίου ο δυτικός κόσμος φαντασιώθηκε, εκτός των άλλων, τον ισπανικό κόσμο και τους Τσιγγάνους. Η σημασία του εξωτισμού αφορά αφ’ ενός τα χαρακτηριστικά αυτού που είναι έξω από τη σφαίρα της ταυτότητας, αφ’ ετέρου την έλξη που ασκεί ό,τι έχει τέτοια χαρακτηριστικά. Η ευρύτατη αποδοχή του φαινομένου είναι πασιφανής: ο πολυδιάστατος γλωσσικός, μουσικός και εικαστικός πλούτος που συσσωρεύτηκε γύρω και μέσα στον εξωτισμό, δημιούργησε ένα κοινό απόθεμα γνώσης που τροφοδοτεί διηνεκώς το συλλογικό και ατομικό φαντασιακό. Οι τόποι που αναπαρίστανται στον εξωτισμό, η Ανατολή, η Λατινική Αμερική, η Ισπανία, η Χαβάη, είναι κατ’ εξοχήν φαντασιακοί, αποσυνδέονται από τον πραγματικό κόσμο. Ανοίγονται σαν μια θεατρική σκηνή, με εναλλασσόμενα σκηνικά, όπου δραματοποιούνται οι φαντασιώσεις, κατακλύζουν τις αισθήσεις κι εκλύουν έντονα συναισθήματα, προσφέροντας στον «επισκέπτη» μια ιδανική εμπειρία, έξω από τους περιορισμούς του συμβατικού κόσμου.

Το μονόχρωμο εξώφυλλο κοσμεί μια γυναίκα με εξωτικά χαρακτηριστικά. Το ντύσιμο και η βεντάλια είναι δηλώνουν σαφώς μια Ισπανίδα, ίσως και Τσιγγάνα.

Στο εξώφυλλο αναγράφονται ο τίτλος στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, ο συνθέτης, ο Έλληνας στιχουργός, ο εκδότης και ο χαρακτηρισμός «τραγούδι Tango». Επίσης φέρει σφραγίδα με την τιμή του προϊόντος (ΔΡΧ. 15).

Στη δεύτερη σελίδα αναγράφεται "Klav.-Arrang von Walter Borchert" και "Copyright 1930 by Wiener Bohème-Verlag Wien, Beriln. Pipiblie avec l'autorisation de Wiener Bohème-Verlag, Wien. Seul. Edition autorise en Grece M. Gaetano Athènes".

Το μουσικό κείμενο αποτελείται από σύστημα τριών πενταγράμμων (δύο για  πιάνο και ένα για φωνή).

Στο οπισθόφυλλο υπάρχει διαφημιστική καταχώρηση του εκδότη με τα πρώτα μέτρα από πέντε παρτιτούρες ισάριθμων τραγουδιών.

Για περισσότερα σχετικά με το τραγούδι βλέπε εδώ.

Έρευνα και κείμενο: Γιώργος Ευαγγέλου, Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
[Πολωνικοί στίχοι: Włast Andrzej]
Ελληνικοί στίχοι: Αστεριάδης Ξενοφών Γ.
Χρονολογία έκδοσης:
1930
Τόπος έκδοσης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Πρώτες λέξεις:
Στο καμπαρέ κάθε βράδυ
μια Σπανιόλα μαγευτική
Εκδότης:
Μουσικός Εκδοτικός Οίκος Στέφανου Γαϊτάνου, Στοά Αρσακείου 10, Αθήνα
Κωδικός έκδοσης:
Σ. 261 Γ.
Πρωτότυπα δικαιώματα:
Μ. Γαϊτάνος
Φυσική περιγραφή:
Χαρτί, 34,9 Χ 25 εκ., 4 σελίδες, καλή κατάσταση
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
202310221430
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Ω! Ντόνα Κλάρα", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=11301
Στίχοι:
Στο καμπαρέ κάθε βράδυ
μια Σπανιόλα μαγευτική
μες στο θαμπό σκοτάδι
μοιάζει νεράιδα εξωτική

Θερμή 'ναι σαν τη Ζαχάρα
είν' η γλυκιά η χορεύτρια η Κλάρα
Κάποιος πεθαίνει γι' αυτή
και της λέει κρυφά στ' αυτί

Ω! Δόννα Κλάρα, Σπανιόλα μαγευτική
καρδιοπλανεύτρα λαγγεμένη
για σένα δίνω για μια βραδιά ηδονική
και τη ζωή μου τη θλιμμένη

Έλα γλυκιά μου παρθένα
την ευτυχία να νιώσεις με μένα
το γέλιο, την τρέλα
μαζί μου έλα
που τόσω πονώ θερμή Σπανιόλα
για σε τον κόσμο ξεχνώ
Ω Δόννα Κλάρα σε πονώ

Μα η Κλάρα μ' όλους γελάει
τον καιρό της μ' αυτούς κυλά
κι ένας γι' αυτή που πονάει
κρυφοκλαίει κι αυτή γελά!

Λουλούδια κάθε βραδάκι
της βάνει μες στο κρινένιο χεράκι
κείνη γελά κι αυτός κλαίει
και με πόνο κρυφά της λέει!

Όμως η Κλάρα η χορεύτρα
κάποιον πόνεσ' αληθινά
τώρα στενάζ' η πλανεύτρα
φεύγ' εκείνος παντοτινά!

Κρυφοστενάζ' η καημένη
φεύγουν τα χρόνια, μα πάντα προσμένει
και μαραζώνει και κλαίει
το παλιό της τραγούδι λέει!

Σχετικά τεκμήρια

Δείτε επίσης