Η παρούσα ηχογράφηση περιλαμβάνει ένα από τα δημοφιλέστερα τραγούδια που αναφέρονται στις εξαρτησιογόνες ουσίες, νόμιμες ή/και παράνομες, τα επονομαζόμενα «χασικλίδικα».
Σχετικά με αυτή την κατηγορία τραγουδιών στο ελληνόφωνο ρεπερτόριο αναφέρει ο Παναγιώτης Κουνάδης (2008: 13): «Πρόκειται για ένα υλικό που ξεπερνά τις δύο χιλιάδες τραγούδια, που γράφτηκαν και τραγουδήθηκαν για πάνω από εκατό χρόνια στους χώρους που κινήθηκαν, κινούνται και ζουν Έλληνες.
Το μεγαλύτερο μέρος απ’ αυτά πέρασαν στη δισκογραφία των τραγουδιών των Ελλήνων από τις αρχές του 20ού αιώνα, στη Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη, στη μακρινή Αμερική (Νέα Υόρκη, Σικάγο) και τέλος στην Ελλάδα, ιδιαίτερα από το 1924 και μετά, όταν άρχισαν και εδώ μαζικές ηχογραφήσεις.
Για πολλά χρόνια εθεωρείτο, και η πλειοψηφία το πιστεύει ακόμη, ότι τα τραγούδια σχετικά με τις απαγορευθείσες -μετά τις σχετικές νομοθεσίες του 1932 και 1936- ουσίες, όπως το χασίς, η ηρωίνη και η κοκαΐνη, κατεγράφησαν μόνο μέσα στα ρεμπέτικα τραγούδια που κυριάρχησαν στα χρόνια του μεσοπολέμου.
Όμως σήμερα που κατέχουμε με μεγάλη πληρότητα το "σώμα" της ελληνικής δισκογραφίας της εποχής της "ελεύθερης δημιουργίας", δηλαδή πριν από την εφαρμογή της προληπτικής λογοκρισίας της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου, αποδεικνύεται ότι ένας σημαντικός αριθμός δημιουργών και ερμηνευτών από τον χώρο της οπερέτας, της επιθεώρησης και του ελαφρού τραγουδιού, συμμετείχαν στη δημιουργία και παρουσίαση έργων με τέτοιες θεματικές. Μια παρατήρηση ιδιαίτερης σημασίας είναι ότι τα περισσότερα είναι υμνητικά των ουσιών αυτών -απαγορευμένων και μη- κάτι που δεν συμβαίνει πάντα στο ρεμπέτικο.
Από τη μέχρι τώρα έρευνα στις θεματικές των λαϊκών τραγουδιών άλλων χωρών του κόσμου, αποδεικνύεται ότι τα "περί των ουσιών" τραγούδια των Ελλήνων, ιδιαίτερα των απαγορευμένων, αποτελούν παγκοσμίως την πλουσιότερη αστική λαογραφία».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η επισήμανση του Παναγιώτη Κουνάδη (2010, 3: 42) για την εμφάνιση μουσικών φράσεων του τραγουδιού και σε άλλα ελληνόφωνα τραγούδια: «Μουσικές φράσεις από το “Χασίσι”, συναντάμε στο “Όταν σε βλέπω κι έρχεσαι”, αλλά και στο τραγούδι “Το γελεκάκι”, του συνθέτη Σπύρου Ολλανδέζου».
Στην ετικέτα αναγράφονται τα στοιχεία του δίσκου και στη γαλλική γλώσσα: το χασίσι μεταφράζεται ως Οpium (όπιο) και ο καρσιλαμάς χορός, Dance turque, δηλαδή, χορός τουρκικός.
Σύμφωνα με την Ελένη Λιάσκου (Λιάσκου, 2019: 35), η ορχήστρα της ηχογράφησης αποτελείται από δύο βιολιά και πιάνο.
Παραλλαγές της μουσικής και των στίχων έχουν καταγραφεί και σε άλλες ηχογραφήσεις. Ενδεικτικά
– «Ο μπαρμπαγιάννης», Κυρία Κούλα, Νέα Υόρκη, 1920 (;) (Panhellenion P167 – 5047).
– «Μπαρμπα Γιάννης», Μαρίκα Παπαγκίκα, Νέα Υόρκη, 24 Φεβρουαρίου 1925, (Victor C 32004 – V-68701-B).
– «Η νταμίρα», Αντώνης Νταλγκάς (Διαμαντίδης),Αθήνα, 26 Φεβρουαρίου 1926 (His Master’s Voice BJ-201 – AO-165).
– «Η νταμίρα», Αντώνης Νταλγκάς (Διαμαντίδης), Αθήνα, 24 Ιουνίου 1927 (His Master’s Voice BF-789 – AO-201).
– «Χασικλήδες», Κώστας Καρίπης, Αθήνα 1927 (Columbia Αγγλίας 20088 – 7724 και επανέκδοση Columbia Αγγλίας 8017).
– «Δε μου λέτε το χασίσι που πουλιέται», Λευτέρης Μενεμενλής, Αθήνα, 1927 (Polydor 4622AR – V 45115).
– Οι χασικλήδες», Πωλ Μερακλής [Λεοπόλδος Γαδ], (Homocord TM-857 – G. 4-32065).
– «Μπαρμπα-Γιάννης», Ορχήστρα Κώστα Γκαδίνη, Νέα Υόρκη, 8 Ιανουαρίου 1941 (Columbia CO 29427 – USA 7213-F).
Τμήμα του σκοπού εντοπίζεται και στο τραγούδι «Όταν σε βλέπω κι έρχεσαι» με τον Τάκη Νικολάου, ένα από τα ψευδώνυμα που χρησιμοποιούσε ο Τέτος Δημητριάδης. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 25 Απριλίου 1927 (Victor CVE 38493 – 68812-B).
Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει, αρκετά χρόνια αργότερα, και η Rivka Havassy (Emery, υπό δημοσίευση, βλ. εδώ), με αφορμή τις ladino εκδοχές του τραγουδιού «Γελεκάκι». Εκκινώντας από τη διαπίστωση της χρήσης μέρους του σκοπού στo “La bivdika i el hashishli”, το οποίο μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά ως «η χήρα και ο χασισοπότης», συσχετίζει το «Γελεκάκι» και με το τραγούδι [η χήρα και] «Η νταμίρα». Το τελευταίο χρησιμοποιεί φράσεις από το «Γελεκάκι», και με τη σειρά του συνδέεται με ποικίλες παραλλαγές και ηχογραφήσεις του παρόντος σκοπού, με παλαιότερη μάλλον αυτή στην Αμερική περίπου το 1920 με την Κυρία Κούλα.
Οι Πέτρος Κυριακός και Γιώργος Καμβύσης ηχογράφησαν δύο νούμερα από αταυτοποίητες επιθεωρήσεις τα οποία ξεκινούν με τη μουσική φράση που εξετάζουμε. Πρόκεται για την ηχογράφηση «Η διαθήκη του μάγκα» (Pathé 70569 – 80236, Αθήνα, 1932), στην οποία ο Κυριακός τραγουδά στίχους από το τραγούδι «Το χασίσι» (Άντε ρε, σαν πεθάνεις τον λουλά τι θα τον κάνεις), και την ηχογράφηση «Το παράπονο του μάγκα» (Odeon Go 1908-2 – GA 1658 / A190473 b, Αθήνα, 1933), η οποία ξεκινά με τις πρώτες λέξεις από το ρεφρέν του τραγουδιού «Γελεκάκι» (Άντε ρε, το μαλώνω, το μαλώνω).
Η παρούσα ηχογράφηση περιλαμβάνει ένα από τα δημοφιλέστερα τραγούδια που αναφέρονται στις εξαρτησιογόνες ουσίες, νόμιμες ή/και παράνομες, τα επονομαζόμενα «χασικλίδικα».
Σχετικά με αυτή την κατηγορία τραγουδιών στο ελληνόφωνο ρεπερτόριο αναφέρει ο Παναγιώτης Κουνάδης (2008: 13): «Πρόκειται για ένα υλικό που ξεπερνά τις δύο χιλιάδες τραγούδια, που γράφτηκαν και τραγουδήθηκαν για πάνω από εκατό χρόνια στους χώρους που κινήθηκαν, κινούνται και ζουν Έλληνες.
Το μεγαλύτερο μέρος απ’ αυτά πέρασαν στη δισκογραφία των τραγουδιών των Ελλήνων από τις αρχές του 20ού αιώνα, στη Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη, στη μακρινή Αμερική (Νέα Υόρκη, Σικάγο) και τέλος στην Ελλάδα, ιδιαίτερα από το 1924 και μετά, όταν άρχισαν και εδώ μαζικές ηχογραφήσεις.
Για πολλά χρόνια εθεωρείτο, και η πλειοψηφία το πιστεύει ακόμη, ότι τα τραγούδια σχετικά με τις απαγορευθείσες -μετά τις σχετικές νομοθεσίες του 1932 και 1936- ουσίες, όπως το χασίς, η ηρωίνη και η κοκαΐνη, κατεγράφησαν μόνο μέσα στα ρεμπέτικα τραγούδια που κυριάρχησαν στα χρόνια του μεσοπολέμου.
Όμως σήμερα που κατέχουμε με μεγάλη πληρότητα το "σώμα" της ελληνικής δισκογραφίας της εποχής της "ελεύθερης δημιουργίας", δηλαδή πριν από την εφαρμογή της προληπτικής λογοκρισίας της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου, αποδεικνύεται ότι ένας σημαντικός αριθμός δημιουργών και ερμηνευτών από τον χώρο της οπερέτας, της επιθεώρησης και του ελαφρού τραγουδιού, συμμετείχαν στη δημιουργία και παρουσίαση έργων με τέτοιες θεματικές. Μια παρατήρηση ιδιαίτερης σημασίας είναι ότι τα περισσότερα είναι υμνητικά των ουσιών αυτών -απαγορευμένων και μη- κάτι που δεν συμβαίνει πάντα στο ρεμπέτικο.
Από τη μέχρι τώρα έρευνα στις θεματικές των λαϊκών τραγουδιών άλλων χωρών του κόσμου, αποδεικνύεται ότι τα "περί των ουσιών" τραγούδια των Ελλήνων, ιδιαίτερα των απαγορευμένων, αποτελούν παγκοσμίως την πλουσιότερη αστική λαογραφία».
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η επισήμανση του Παναγιώτη Κουνάδη (2010, 3: 42) για την εμφάνιση μουσικών φράσεων του τραγουδιού και σε άλλα ελληνόφωνα τραγούδια: «Μουσικές φράσεις από το “Χασίσι”, συναντάμε στο “Όταν σε βλέπω κι έρχεσαι”, αλλά και στο τραγούδι “Το γελεκάκι”, του συνθέτη Σπύρου Ολλανδέζου».
Στην ετικέτα αναγράφονται τα στοιχεία του δίσκου και στη γαλλική γλώσσα: το χασίσι μεταφράζεται ως Οpium (όπιο) και ο καρσιλαμάς χορός, Dance turque, δηλαδή, χορός τουρκικός.
Σύμφωνα με την Ελένη Λιάσκου (Λιάσκου, 2019: 35), η ορχήστρα της ηχογράφησης αποτελείται από δύο βιολιά και πιάνο.
Παραλλαγές της μουσικής και των στίχων έχουν καταγραφεί και σε άλλες ηχογραφήσεις. Ενδεικτικά
– «Ο μπαρμπαγιάννης», Κυρία Κούλα, Νέα Υόρκη, 1920 (;) (Panhellenion P167 – 5047).
– «Μπαρμπα Γιάννης», Μαρίκα Παπαγκίκα, Νέα Υόρκη, 24 Φεβρουαρίου 1925, (Victor C 32004 – V-68701-B).
– «Η νταμίρα», Αντώνης Νταλγκάς (Διαμαντίδης),Αθήνα, 26 Φεβρουαρίου 1926 (His Master’s Voice BJ-201 – AO-165).
– «Η νταμίρα», Αντώνης Νταλγκάς (Διαμαντίδης), Αθήνα, 24 Ιουνίου 1927 (His Master’s Voice BF-789 – AO-201).
– «Χασικλήδες», Κώστας Καρίπης, Αθήνα 1927 (Columbia Αγγλίας 20088 – 7724 και επανέκδοση Columbia Αγγλίας 8017).
– «Δε μου λέτε το χασίσι που πουλιέται», Λευτέρης Μενεμενλής, Αθήνα, 1927 (Polydor 4622AR – V 45115).
– Οι χασικλήδες», Πωλ Μερακλής [Λεοπόλδος Γαδ], (Homocord TM-857 – G. 4-32065).
– «Μπαρμπα-Γιάννης», Ορχήστρα Κώστα Γκαδίνη, Νέα Υόρκη, 8 Ιανουαρίου 1941 (Columbia CO 29427 – USA 7213-F).
Τμήμα του σκοπού εντοπίζεται και στο τραγούδι «Όταν σε βλέπω κι έρχεσαι» με τον Τάκη Νικολάου, ένα από τα ψευδώνυμα που χρησιμοποιούσε ο Τέτος Δημητριάδης. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 25 Απριλίου 1927 (Victor CVE 38493 – 68812-B).
Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγει, αρκετά χρόνια αργότερα, και η Rivka Havassy (Emery, υπό δημοσίευση, βλ. εδώ), με αφορμή τις ladino εκδοχές του τραγουδιού «Γελεκάκι». Εκκινώντας από τη διαπίστωση της χρήσης μέρους του σκοπού στo “La bivdika i el hashishli”, το οποίο μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά ως «η χήρα και ο χασισοπότης», συσχετίζει το «Γελεκάκι» και με το τραγούδι [η χήρα και] «Η νταμίρα». Το τελευταίο χρησιμοποιεί φράσεις από το «Γελεκάκι», και με τη σειρά του συνδέεται με ποικίλες παραλλαγές και ηχογραφήσεις του παρόντος σκοπού, με παλαιότερη μάλλον αυτή στην Αμερική περίπου το 1920 με την Κυρία Κούλα.
Οι Πέτρος Κυριακός και Γιώργος Καμβύσης ηχογράφησαν δύο νούμερα από αταυτοποίητες επιθεωρήσεις τα οποία ξεκινούν με τη μουσική φράση που εξετάζουμε. Πρόκεται για την ηχογράφηση «Η διαθήκη του μάγκα» (Pathé 70569 – 80236, Αθήνα, 1932), στην οποία ο Κυριακός τραγουδά στίχους από το τραγούδι «Το χασίσι» (Άντε ρε, σαν πεθάνεις τον λουλά τι θα τον κάνεις), και την ηχογράφηση «Το παράπονο του μάγκα» (Odeon Go 1908-2 – GA 1658 / A190473 b, Αθήνα, 1933), η οποία ξεκινά με τις πρώτες λέξεις από το ρεφρέν του τραγουδιού «Γελεκάκι» (Άντε ρε, το μαλώνω, το μαλώνω).
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
