Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Οι ιστορικές πηγές υπογραμμίζουν τις στενές σχέσεις μεταξύ της ιταλόφωνης και της ελληνόφωνης μουσικής. Οι συνομιλίες που αναπτύχθηκαν μεταξύ συγκεκριμένων τόπων, όπως τα νησιά του Ιονίου, τα Δωδεκάνησα και η Πάτρα, με ιταλικές πόλεις, και τα αποτελέσματά τους είναι αρκετά ώστε να αναδείξουν τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των δύο εθνοπολιτισμικών ομάδων. Επιπλέον, σχέσεις σφυρηλατήθηκαν σε τόπους όπου οι δυο εθνότητες έζησαν μαζί. Όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση της κοσμοπολίτικης Σμύρνης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ή σε αυτήν της Νέας Υόρκης, όπου Ιταλοί και Έλληνες μετέβησαν ως μετανάστες. Η εν λόγω ηχογράφηση ανήκει σε ένα corpus ηχογραφημένων τραγουδιών, στα οποία οι Έλληνες πρωταγωνιστές δανείστηκαν μουσική ή/και στίχο από προϋπάρχοντα ιταλόφωνα. Τα τραγούδια αυτά εξέβαλαν στον ελληνόφωνο κόσμο είτε διά της ευθείας οδού, είτε δια της τεθλασμένης, μέσω άλλων ρεπερτοριακών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Η οικειοποίηση των τραγουδιών αυτών από την πλευρά των Ελλήνων μουσικών είναι διττή: αφορά αφενός τον στίχο ο οποίος πλέον είναι ελληνικός (συχνά, μάλιστα, δεν έχει καμία σχέση με τον πρωτότυπο), αλλά, αφετέρου, αφορά και τις πρακτικές εκτέλεσης: διαφορετικό οργανολόγιο, διαφορετικό τραγουδιστικό ύφος, συχνά διαφοροποιήσεις στις μελωδικές και ρυθμικές φόρμες, αλλά και στις αρμονίες. Οι Έλληνες μουσικοί προσαρμόζουν αυτό που ακούν στη δική τους συνθήκη, με βάση τις δικές τους δυνατότητες. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί πως σε ποικίλες περιπτώσεις, συχνά και λόγω της μεγάλης επιτυχίας που γνώρισαν τα τραγούδια διεθνώς, το δίκτυο που τελικά σχηματίζεται είναι εξαιρετικά σύνθετο και περιλαμβάνει ηχογραφήσεις σε αμέτρητους τόπους, γλώσσες και αισθητικά πλαίσια.
Η εν λόγω ηχογράφηση αποτελεί διασκευή με ελληνικούς στίχους του ιταλικού τραγουδιού "L'Ideale" σε μουσική του Francesco Paolo Tosti και στίχους του Carmelo Errico.
Η παρτιτούρα του τραγουδιού κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις "G. Ricordi" στο Μιλάνο, το 1882. Χειρόγραφη παρτιτούρα του συνθέτη υπάρχει αναρτημένη στο Archivio Storico Ricordi Collezione digitale.
Το τραγούδι ηχογραφήθηκε πολλές φορές στην ιστορική δισκογραφία (για έναν κατάλογο ηχογραφήσεων βλέπε στη βάση δεδομένων που προέκυψε από την έρευνα του Alan Kelly και στο DAHR). Ενδεικτικά, μερικές από τις παλαιότερες ηχογραφήσεις:
- Alessandro Moreschi, Ρώμη, Απρίλιος 1902 (Gramophone 4374a – 54758)
- Fernando de Lucia, Μιλάνο, Νοέμβριος 1902 (Gramophone 2861b – 52410)
- Francesco Daddi, Μιλάνο, 1904 (Columbia 10172 – 10172)
- Enrico Carouso, Νέα Υόρκη, 30 Δεκεμβρίου 1906 (Victor C 4162 – 88049)
Εκτός από την ιταλική δισκογραφία, καταγράφεται και σε ιστορικές δισκογραφίες άλλων χωρών, όπως:
- Ρωσία, "ИДЕАЛЪ", А. М. Давыдовъ (Alexander M. Davydov), Αγία Πετρούπουλη, 1909 (Gramophone 6717r – 3-22991)
- Λιθουανία, "Идеалъ", А.А.Георгиевскiй (A. A. Georgievsky), Βίλνα, Ιούνιος 1911 (Gramophone 2336ae - 4-22520)
- Πολωνία, "Mój ideale", Wacław Brzeziński, Βαρσοβία, 18 Σεπτεμβρίου 1912 (Gramophone 16596b - 4-22471)
- Γαλλία, Suzanne Brohly, Παρίσι, 4 Μαΐου 1922 (Gramophone BS 336-1 - 33936 P438)
- Αγγλία, Frank Webster, Λονδίνο 4 Ιουλίου 1924 (Gramophone Yy 4844-1 - X-4-42665 2508)
- Σουηδία, Jussi Bjoerling, Στοκχόλμη, 5 Σεπτεμβρίου 1937 (Gramophone 0SB 577-2 - 4379 NF-4220 DA1594 IR409 DA1582)
- Γερμανία, "Ideale (Senhsucht)", Frederick Hippmann mit seinem Künstler-Orchester, Βερολίνο, 1939 (Odeon Be 12445-2 - O-26 333 a)
Επίσης, με τον τίτλο "My love for you (Ideale)" ηχογραφήθηκε στην αγγλική γλώσσα από τον Αυστριακό τενόρο Richard Tauber (Λονδίνο, Μάιος 1942, Parlophone E 10880-2 - RO 20511).
Στην ελληνικού ενδιαφέροντος ιστορική δισκογραφία ηχογραφήθηκε το 1928 στη Γερμανία, μάλλον στο Βερολίνο, και από τον Κώστα Μυλωνά στα ιταλικά ["Ideale (Senhsucht)"], Parlophon 36670 - B. 12026-II).
Στην ετικέτα του δίσκου αναγράφεται «Μελωδία».
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Οι ιστορικές πηγές υπογραμμίζουν τις στενές σχέσεις μεταξύ της ιταλόφωνης και της ελληνόφωνης μουσικής. Οι συνομιλίες που αναπτύχθηκαν μεταξύ συγκεκριμένων τόπων, όπως τα νησιά του Ιονίου, τα Δωδεκάνησα και η Πάτρα, με ιταλικές πόλεις, και τα αποτελέσματά τους είναι αρκετά ώστε να αναδείξουν τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των δύο εθνοπολιτισμικών ομάδων. Επιπλέον, σχέσεις σφυρηλατήθηκαν σε τόπους όπου οι δυο εθνότητες έζησαν μαζί. Όπως, για παράδειγμα, στην περίπτωση της κοσμοπολίτικης Σμύρνης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ή σε αυτήν της Νέας Υόρκης, όπου Ιταλοί και Έλληνες μετέβησαν ως μετανάστες. Η εν λόγω ηχογράφηση ανήκει σε ένα corpus ηχογραφημένων τραγουδιών, στα οποία οι Έλληνες πρωταγωνιστές δανείστηκαν μουσική ή/και στίχο από προϋπάρχοντα ιταλόφωνα. Τα τραγούδια αυτά εξέβαλαν στον ελληνόφωνο κόσμο είτε διά της ευθείας οδού, είτε δια της τεθλασμένης, μέσω άλλων ρεπερτοριακών δικτύων. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Η οικειοποίηση των τραγουδιών αυτών από την πλευρά των Ελλήνων μουσικών είναι διττή: αφορά αφενός τον στίχο ο οποίος πλέον είναι ελληνικός (συχνά, μάλιστα, δεν έχει καμία σχέση με τον πρωτότυπο), αλλά, αφετέρου, αφορά και τις πρακτικές εκτέλεσης: διαφορετικό οργανολόγιο, διαφορετικό τραγουδιστικό ύφος, συχνά διαφοροποιήσεις στις μελωδικές και ρυθμικές φόρμες, αλλά και στις αρμονίες. Οι Έλληνες μουσικοί προσαρμόζουν αυτό που ακούν στη δική τους συνθήκη, με βάση τις δικές τους δυνατότητες. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί πως σε ποικίλες περιπτώσεις, συχνά και λόγω της μεγάλης επιτυχίας που γνώρισαν τα τραγούδια διεθνώς, το δίκτυο που τελικά σχηματίζεται είναι εξαιρετικά σύνθετο και περιλαμβάνει ηχογραφήσεις σε αμέτρητους τόπους, γλώσσες και αισθητικά πλαίσια.
Η εν λόγω ηχογράφηση αποτελεί διασκευή με ελληνικούς στίχους του ιταλικού τραγουδιού "L'Ideale" σε μουσική του Francesco Paolo Tosti και στίχους του Carmelo Errico.
Η παρτιτούρα του τραγουδιού κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις "G. Ricordi" στο Μιλάνο, το 1882. Χειρόγραφη παρτιτούρα του συνθέτη υπάρχει αναρτημένη στο Archivio Storico Ricordi Collezione digitale.
Το τραγούδι ηχογραφήθηκε πολλές φορές στην ιστορική δισκογραφία (για έναν κατάλογο ηχογραφήσεων βλέπε στη βάση δεδομένων που προέκυψε από την έρευνα του Alan Kelly και στο DAHR). Ενδεικτικά, μερικές από τις παλαιότερες ηχογραφήσεις:
- Alessandro Moreschi, Ρώμη, Απρίλιος 1902 (Gramophone 4374a – 54758)
- Fernando de Lucia, Μιλάνο, Νοέμβριος 1902 (Gramophone 2861b – 52410)
- Francesco Daddi, Μιλάνο, 1904 (Columbia 10172 – 10172)
- Enrico Carouso, Νέα Υόρκη, 30 Δεκεμβρίου 1906 (Victor C 4162 – 88049)
Εκτός από την ιταλική δισκογραφία, καταγράφεται και σε ιστορικές δισκογραφίες άλλων χωρών, όπως:
- Ρωσία, "ИДЕАЛЪ", А. М. Давыдовъ (Alexander M. Davydov), Αγία Πετρούπουλη, 1909 (Gramophone 6717r – 3-22991)
- Λιθουανία, "Идеалъ", А.А.Георгиевскiй (A. A. Georgievsky), Βίλνα, Ιούνιος 1911 (Gramophone 2336ae - 4-22520)
- Πολωνία, "Mój ideale", Wacław Brzeziński, Βαρσοβία, 18 Σεπτεμβρίου 1912 (Gramophone 16596b - 4-22471)
- Γαλλία, Suzanne Brohly, Παρίσι, 4 Μαΐου 1922 (Gramophone BS 336-1 - 33936 P438)
- Αγγλία, Frank Webster, Λονδίνο 4 Ιουλίου 1924 (Gramophone Yy 4844-1 - X-4-42665 2508)
- Σουηδία, Jussi Bjoerling, Στοκχόλμη, 5 Σεπτεμβρίου 1937 (Gramophone 0SB 577-2 - 4379 NF-4220 DA1594 IR409 DA1582)
- Γερμανία, "Ideale (Senhsucht)", Frederick Hippmann mit seinem Künstler-Orchester, Βερολίνο, 1939 (Odeon Be 12445-2 - O-26 333 a)
Επίσης, με τον τίτλο "My love for you (Ideale)" ηχογραφήθηκε στην αγγλική γλώσσα από τον Αυστριακό τενόρο Richard Tauber (Λονδίνο, Μάιος 1942, Parlophone E 10880-2 - RO 20511).
Στην ελληνικού ενδιαφέροντος ιστορική δισκογραφία ηχογραφήθηκε το 1928 στη Γερμανία, μάλλον στο Βερολίνο, και από τον Κώστα Μυλωνά στα ιταλικά ["Ideale (Senhsucht)"], Parlophon 36670 - B. 12026-II).
Στην ετικέτα του δίσκου αναγράφεται «Μελωδία».
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ