Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Η άρρηκτη σχέση μεταξύ μουσικής και παραστατικών τεχνών είναι περισσότερο από ζωτική. Ο κινηματογράφος (όπως και το θέατρο) διακινεί μουσικές με τους δικούς του όρους και παίζει καταλυτικό ρόλο στην διάχυσή τους σε τόπους συχνά μακρινούς. Οικοδομεί, δε, ένα ιδιαίτερο δίκτυο το οποίο επικοινωνεί με την δισκογραφία. Ορισμένα από τα τραγούδια που χρησιμοποιούνται στον κινηματογράφο αποτελούν πολλές φορές την αιχμή του δόρατος για την δημοφιλία των ταινιών. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί το tango «Φιλώ το χέρι σας μαντάμ».
Το tango αποτελεί ένα από τα βασικά μουσικά στοιχεία της εθνικής ταυτότητας της μοντέρνας Αργεντινής. Γεννιέται στο περιθωριοποιημένο περιβάλλον του λιμανιού του Μπουένος Άιρες, αλλά σύντομα κατακτά την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, όπου το μεταφέρουν περιοδεύοντες Αργεντίνοι μουσικοί και χορευτές κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Η αποδοχή του από τις ανώτερες και μεσαίες τάξεις οφείλεται στον μετασχηματισμό του από μια πολυπολιτισμική μουσική έκφραση του υποκόσμου, σε μια μουσικοχορευτική για τους λευκούς, και στην θεματολογική του κάθαρση από τις απροκάλυπτα αισθησιακές του καταβολές. Οι πρωτογενώς περιθωριακοί τύποι και η προκλητική τους οριακότητα αντικαθίσταται από γραφικούς χαρακτήρες που εμφορούνται από ασίγαστα, πλην όμως στιλιζαρισμένα ερωτικά πάθη. Προκύπτει έτσι ένα «τιθασευμένο» μουσικό είδος που ανακαλεί μια ρομαντική Αργεντινή. Το ταγκό κατακλύζει τα παρισινά καμπαρέ, και η αρχικά στοχευμένη δημοφιλία του σύντομα εξελίσσεται σε πλατιά απήχηση. Δισκογραφικές εταιρείες, συνθέτες και ορχήστρες το διαχειρίζονται ως αναπόσπαστο στοιχείο της δραστηριότητάς τους. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και στις αρχές της δεκαετίας του 1930 η Ελλάδα ενδίδει στην «ταγκομανία». Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου το ταγκό έχει κεντρική θέση στο ρεπερτόριο του ελαφρού τραγουδιού και εμπλουτίζει τους δισκογραφικούς καταλόγους με εκατοντάδες πρωτότυπες συνθέσεις, που συμπληρώνουν τις συστηματικές διασκευές δημοφιλών κομματιών, ευρωπαϊκής κυρίως προέλευσης, που ντύνονται με ελληνικούς στίχους.
Η παρούσα ηχογράφηση περιλαμβάνει διασκευή με ελληνικούς στίχους του τραγουδιού tango "Ich küsse Ihre Hand, Madame" σε μουσική του Ralph Erwin (Erwin Vogl, Bielitz, Silesia, Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, 31 Οκτωβρίου 1896 – Beaune-la-Rolande internment camp, Loiret, Γαλλία, 15 Μαΐου 1943) και στίχους του Fritz Rotter (Βιέννη, Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, 3 Μαρτίου 1900 – Ασκόνα, Ελβετία, 11 Απριλίου 1984).
Ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά στο Βερολίνο στις 28 Αυγούστου 1928 από τον Richard Tauber και την ορχήστρα του Dajos Béla (Odeon Be 7172 – O-4921a). Η μεγάλη επιτυχία που είχε το τραγούδι αξιοποιήθηκε στον κινηματογράφο, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τη δημοφιλία του. Στις 17 Ιανουαρίου 1929 ξεκίνησε τις προβολές στις κινηματογραφικές αίθουσες του Βερολίνου η ομότιτλη γερμανική ταινία Ich küsse Ihre Hand, Madame (βλ. την ταινία εδώ), στην οποία χρησιμοποιήθηκε το τραγούδι στην εκτέλεση του Tauber.
Το τραγούδι γνώρισε διεθνή επιτυχία και ηχογραφήθηκε και διασκευάστηκε αμέτρητες φορές σε διάφορες μορφές, γλώσσες και μέρη στην ιστορική δισκογραφία. Ενδεικτικά:
– “Megcsókolom kezét, Madame!”, Gábor József, Βουδαπέστη, 1928 (Polydor 962 br 2 – T 42482).
– “Jeg Kysser Deres Hund, Madam”, Einar Rose, Βερολίνο, 1929 (Odeon Nw 1808 – D 4226/A 180194a).
– “Ich küsse Ihre Hand, Madame”, Louis Davids, Αγγλία, 1929 (Columbia F 574 – D10065).
– “I kiss your hand, Madam”, Jack Hylton and his Orchestra – Sam Brown, Λονδίνο, 13 Φεβρουαρίου 1929 (His Master's Voice Bb 15883-1 – B-5602).
– “Ce n’est que votre main... Madame!”, Fred Pizella, Παρίσι, 10 Μαρτίου 1929 (Columbia L 1484 – D 19183).
– “I kiss your hand, Madame”, Bing Crosby, Νέα Υόρκη, 24 Μαΐου 1929 (Columbia W148619 – 1851-D).
– “Os beso la mano madame”, Roberto Díaz – Orquesta Típica Petrucelli, Μπουένος Άιρες, 1929 (Victor BAVE-44853 – 47194).
– “Eu beijo as tuas maos senhora”, Matheus Moacho, Βερολίνο, 1929 (Odeon OG 1095 – A 187094a).
– “Ja ljubim vašu ruku madame”, Vlaho Paljetak – Jazz band Schild-Vlahovi, Ζάγκρεμπ, 1929 (Edison Bell Radio SZ 700 – SZ 1363).
– “Eu beijo a sua mão madame”, Francisco Alves, Βραζιλία, 1929 (Odeon 3048 – 10501).
– “Całuję Twoją dłoń, Madame”, Kazimierz Krukowski, Βαρσοβία, 1929-1930 (Syrena-Electro 20696 – 20696 – 3442).
– “Jeg kysser Deres hånd, madame”, Gustav Winckler – Willy Sörensens orkester, Δανία, 25 Ιανουαρίου 1952 (Tono 4165 – Z 18173-2).
Εκτός από την παρούσα εκτέλεση, στην ελληνόφωνη ιστορική δισκογραφία ηχογραφήθηκε άλλη μία φορά στη Νέα Υόρκη, στις 11 Απριλίου 1929 με τον τίτλο «Φιλώ το χέρι της madame», από τον Τέτο Δημητριάδη (Victor CVE 51617 – V-58024-A).
Η εμπορική παρτιτούρα σε στίχους του Μίνωα Μάτσα εκδόθηκε στην Αθήνα το 1930 από τον οίκο Μιχάλη Γαϊτάνου.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης, Γιώργος Ευαγγέλου και Νίκος Ορδουλίδης
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Η άρρηκτη σχέση μεταξύ μουσικής και παραστατικών τεχνών είναι περισσότερο από ζωτική. Ο κινηματογράφος (όπως και το θέατρο) διακινεί μουσικές με τους δικούς του όρους και παίζει καταλυτικό ρόλο στην διάχυσή τους σε τόπους συχνά μακρινούς. Οικοδομεί, δε, ένα ιδιαίτερο δίκτυο το οποίο επικοινωνεί με την δισκογραφία. Ορισμένα από τα τραγούδια που χρησιμοποιούνται στον κινηματογράφο αποτελούν πολλές φορές την αιχμή του δόρατος για την δημοφιλία των ταινιών. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί το tango «Φιλώ το χέρι σας μαντάμ».
Το tango αποτελεί ένα από τα βασικά μουσικά στοιχεία της εθνικής ταυτότητας της μοντέρνας Αργεντινής. Γεννιέται στο περιθωριοποιημένο περιβάλλον του λιμανιού του Μπουένος Άιρες, αλλά σύντομα κατακτά την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, όπου το μεταφέρουν περιοδεύοντες Αργεντίνοι μουσικοί και χορευτές κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Η αποδοχή του από τις ανώτερες και μεσαίες τάξεις οφείλεται στον μετασχηματισμό του από μια πολυπολιτισμική μουσική έκφραση του υποκόσμου, σε μια μουσικοχορευτική για τους λευκούς, και στην θεματολογική του κάθαρση από τις απροκάλυπτα αισθησιακές του καταβολές. Οι πρωτογενώς περιθωριακοί τύποι και η προκλητική τους οριακότητα αντικαθίσταται από γραφικούς χαρακτήρες που εμφορούνται από ασίγαστα, πλην όμως στιλιζαρισμένα ερωτικά πάθη. Προκύπτει έτσι ένα «τιθασευμένο» μουσικό είδος που ανακαλεί μια ρομαντική Αργεντινή. Το ταγκό κατακλύζει τα παρισινά καμπαρέ, και η αρχικά στοχευμένη δημοφιλία του σύντομα εξελίσσεται σε πλατιά απήχηση. Δισκογραφικές εταιρείες, συνθέτες και ορχήστρες το διαχειρίζονται ως αναπόσπαστο στοιχείο της δραστηριότητάς τους. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και στις αρχές της δεκαετίας του 1930 η Ελλάδα ενδίδει στην «ταγκομανία». Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου το ταγκό έχει κεντρική θέση στο ρεπερτόριο του ελαφρού τραγουδιού και εμπλουτίζει τους δισκογραφικούς καταλόγους με εκατοντάδες πρωτότυπες συνθέσεις, που συμπληρώνουν τις συστηματικές διασκευές δημοφιλών κομματιών, ευρωπαϊκής κυρίως προέλευσης, που ντύνονται με ελληνικούς στίχους.
Η παρούσα ηχογράφηση περιλαμβάνει διασκευή με ελληνικούς στίχους του τραγουδιού tango "Ich küsse Ihre Hand, Madame" σε μουσική του Ralph Erwin (Erwin Vogl, Bielitz, Silesia, Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, 31 Οκτωβρίου 1896 – Beaune-la-Rolande internment camp, Loiret, Γαλλία, 15 Μαΐου 1943) και στίχους του Fritz Rotter (Βιέννη, Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, 3 Μαρτίου 1900 – Ασκόνα, Ελβετία, 11 Απριλίου 1984).
Ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά στο Βερολίνο στις 28 Αυγούστου 1928 από τον Richard Tauber και την ορχήστρα του Dajos Béla (Odeon Be 7172 – O-4921a). Η μεγάλη επιτυχία που είχε το τραγούδι αξιοποιήθηκε στον κινηματογράφο, αυξάνοντας ακόμη περισσότερο τη δημοφιλία του. Στις 17 Ιανουαρίου 1929 ξεκίνησε τις προβολές στις κινηματογραφικές αίθουσες του Βερολίνου η ομότιτλη γερμανική ταινία Ich küsse Ihre Hand, Madame (βλ. την ταινία εδώ), στην οποία χρησιμοποιήθηκε το τραγούδι στην εκτέλεση του Tauber.
Το τραγούδι γνώρισε διεθνή επιτυχία και ηχογραφήθηκε και διασκευάστηκε αμέτρητες φορές σε διάφορες μορφές, γλώσσες και μέρη στην ιστορική δισκογραφία. Ενδεικτικά:
– “Megcsókolom kezét, Madame!”, Gábor József, Βουδαπέστη, 1928 (Polydor 962 br 2 – T 42482).
– “Jeg Kysser Deres Hund, Madam”, Einar Rose, Βερολίνο, 1929 (Odeon Nw 1808 – D 4226/A 180194a).
– “Ich küsse Ihre Hand, Madame”, Louis Davids, Αγγλία, 1929 (Columbia F 574 – D10065).
– “I kiss your hand, Madam”, Jack Hylton and his Orchestra – Sam Brown, Λονδίνο, 13 Φεβρουαρίου 1929 (His Master's Voice Bb 15883-1 – B-5602).
– “Ce n’est que votre main... Madame!”, Fred Pizella, Παρίσι, 10 Μαρτίου 1929 (Columbia L 1484 – D 19183).
– “I kiss your hand, Madame”, Bing Crosby, Νέα Υόρκη, 24 Μαΐου 1929 (Columbia W148619 – 1851-D).
– “Os beso la mano madame”, Roberto Díaz – Orquesta Típica Petrucelli, Μπουένος Άιρες, 1929 (Victor BAVE-44853 – 47194).
– “Eu beijo as tuas maos senhora”, Matheus Moacho, Βερολίνο, 1929 (Odeon OG 1095 – A 187094a).
– “Ja ljubim vašu ruku madame”, Vlaho Paljetak – Jazz band Schild-Vlahovi, Ζάγκρεμπ, 1929 (Edison Bell Radio SZ 700 – SZ 1363).
– “Eu beijo a sua mão madame”, Francisco Alves, Βραζιλία, 1929 (Odeon 3048 – 10501).
– “Całuję Twoją dłoń, Madame”, Kazimierz Krukowski, Βαρσοβία, 1929-1930 (Syrena-Electro 20696 – 20696 – 3442).
– “Jeg kysser Deres hånd, madame”, Gustav Winckler – Willy Sörensens orkester, Δανία, 25 Ιανουαρίου 1952 (Tono 4165 – Z 18173-2).
Εκτός από την παρούσα εκτέλεση, στην ελληνόφωνη ιστορική δισκογραφία ηχογραφήθηκε άλλη μία φορά στη Νέα Υόρκη, στις 11 Απριλίου 1929 με τον τίτλο «Φιλώ το χέρι της madame», από τον Τέτο Δημητριάδη (Victor CVE 51617 – V-58024-A).
Η εμπορική παρτιτούρα σε στίχους του Μίνωα Μάτσα εκδόθηκε στην Αθήνα το 1930 από τον οίκο Μιχάλη Γαϊτάνου.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης, Γιώργος Ευαγγέλου και Νίκος Ορδουλίδης
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
