Σάλα, σάλα

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Όπως είναι φυσικό, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Πολύ συχνά, το εύρος αυτού του δικτύου εκτείνεται στα Βαλκάνια, στην Ανατολική και σε τμήμα ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης. Ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ ορθόδοξων και μουσουλμάνων, τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μια περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και το τραγούδι «Σάλα, σάλα».

Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία, ο σκοπός ηχογραφήθηκε τέσσερις φορές στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, στην Αθήνα, τη Νέα Υόρκη και τη Νέα Υερσέη:

- «Σάλα, Σάλα», Γιώργος Βιδάλης, Αθήνα, 1925 (Odeon Gο 77 - GA-1036/A 154062), παρούσα ηχογράφηση
- «Σάλα, Σάλα», Μαρίκα Παπαγκίκα, Νέα Υόρκη, 17 Νοεμβρίου 1926 (Victor CVE 36935 - 68785-A)
- «Σάλα – Σάλα (Απ’ τα γλυκά σου μάτια)», Αντώνης Νταλγκάς [Διαμαντίδης], Αθήνα 1927 (HMV BF-749 - AO 205)
Πότε μαύρα, πότε άσπρα», Γιώργος (Θεολογίτης) Κατσαρός, Κάμντεν, Νέα Υερσέη, 18 Μαϊου 1928 (Victor CVE 45053 - V-58016-B)

Ο σκοπός εντοπίζεται και στο αρμενικού ενδιαφέροντος ρεπερτόριο που ηχογραφήθηκε στην Αμερική. Συγκεκριμένα στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ο Αρμένιος Karekin Proodian (Գարեգին Բրուտեանο) ηχογραφεί στη Νέα Υόρκη το "Tzerkis kenaren" (Ձեռքիս քնարն) για λογαριασμό της M.G. Parsekian (125A – 519 & Pharos 519).

Στο τουρκικό ρεπερτόριο το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1950 στην Κωνσταντινούπολη από την Safiye Ayla με τίτλο “Sallasana Mendilini” (Columbia 22183).

Επίσης, ηχογραφήθηκε στη Νέα Υόρκη με τον τίτλο "Salla salla mendilini" από τον Louis Matalon μεταξύ 1942-1951 (Balkan 4009-B).

Σημειώνουμε ότι στους  δισκογραφικούς καταλόγους έχουν εντοπιστεί και άλλες τουρκικές ηχογραφήσεις οι οποίες πιθανόν να σχετίζονται με το εν λόγω τραγούδι. Για καμία, όμως, δεν έχει βρεθεί μέχρι στιγμής ηχητικό υλικό. Ενδεικτικά:

- "Salla Salla/Kanto", Hafız Yaşar [Okur] (Orfeon 13014)
- "Salla Salla", Ibrahim Effendi, Νέα Υόρκη, Φεβρουάριος 1924 (Gennett 190Α)

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Άγνωστος
Τραγουδιστές:
Βιδάλης Γιώργος
Ορχήστρα-Εκτελεστές:
Βιολί, σαντούρι, λαούτο
Χρονολογία ηχογράφησης:
1925
Τόπος ηχογράφησης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Χορός / Ρυθμός:
Τσιφτετέλι
Εκδότης:
Odeon
Αριθμός καταλόγου:
GA-1036/A 154062
Αριθμός μήτρας:
Gο 77
Διάρκεια:
3:06
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
Odeon_GA1036_SalaSala
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Σάλα, σάλα", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=10307
Στίχοι:
— Γεια σου, Μήτσο Σαλονικιέ!

Από τα γλυκά σου μάτια τρέχει αθάνατο νερό
και σου γύρεψα κομμάτι και δε μου ’δωσες να πιω

Σάλα, σάλα, σάλα σάλα, το μαντίλι σου
να φιλήσω την ελιά σου και τα χείλη σου

Μαύρα μάτια έχεις φως μου, μαύρα ’ναι σαν την ελιά
κι όποιος τα γλυκοφιλήσει Χάρο δε φοβάται πια

Σάλα, σάλα, μεσ’ στη σάλα τα μιλήσαμε
να σε πάρω, να με πάρεις συμφωνήσαμε

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Όπως είναι φυσικό, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Πολύ συχνά, το εύρος αυτού του δικτύου εκτείνεται στα Βαλκάνια, στην Ανατολική και σε τμήμα ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης. Ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ ορθόδοξων και μουσουλμάνων, τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μια περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και το τραγούδι «Σάλα, σάλα».

Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα στοιχεία, ο σκοπός ηχογραφήθηκε τέσσερις φορές στην ελληνική ιστορική δισκογραφία, στην Αθήνα, τη Νέα Υόρκη και τη Νέα Υερσέη:

- «Σάλα, Σάλα», Γιώργος Βιδάλης, Αθήνα, 1925 (Odeon Gο 77 - GA-1036/A 154062), παρούσα ηχογράφηση
- «Σάλα, Σάλα», Μαρίκα Παπαγκίκα, Νέα Υόρκη, 17 Νοεμβρίου 1926 (Victor CVE 36935 - 68785-A)
- «Σάλα – Σάλα (Απ’ τα γλυκά σου μάτια)», Αντώνης Νταλγκάς [Διαμαντίδης], Αθήνα 1927 (HMV BF-749 - AO 205)
Πότε μαύρα, πότε άσπρα», Γιώργος (Θεολογίτης) Κατσαρός, Κάμντεν, Νέα Υερσέη, 18 Μαϊου 1928 (Victor CVE 45053 - V-58016-B)

Ο σκοπός εντοπίζεται και στο αρμενικού ενδιαφέροντος ρεπερτόριο που ηχογραφήθηκε στην Αμερική. Συγκεκριμένα στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ο Αρμένιος Karekin Proodian (Գարեգին Բրուտեանο) ηχογραφεί στη Νέα Υόρκη το "Tzerkis kenaren" (Ձեռքիս քնարն) για λογαριασμό της M.G. Parsekian (125A – 519 & Pharos 519).

Στο τουρκικό ρεπερτόριο το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1950 στην Κωνσταντινούπολη από την Safiye Ayla με τίτλο “Sallasana Mendilini” (Columbia 22183).

Επίσης, ηχογραφήθηκε στη Νέα Υόρκη με τον τίτλο "Salla salla mendilini" από τον Louis Matalon μεταξύ 1942-1951 (Balkan 4009-B).

Σημειώνουμε ότι στους  δισκογραφικούς καταλόγους έχουν εντοπιστεί και άλλες τουρκικές ηχογραφήσεις οι οποίες πιθανόν να σχετίζονται με το εν λόγω τραγούδι. Για καμία, όμως, δεν έχει βρεθεί μέχρι στιγμής ηχητικό υλικό. Ενδεικτικά:

- "Salla Salla/Kanto", Hafız Yaşar [Okur] (Orfeon 13014)
- "Salla Salla", Ibrahim Effendi, Νέα Υόρκη, Φεβρουάριος 1924 (Gennett 190Α)

Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Άγνωστος
Τραγουδιστές:
Βιδάλης Γιώργος
Ορχήστρα-Εκτελεστές:
Βιολί, σαντούρι, λαούτο
Χρονολογία ηχογράφησης:
1925
Τόπος ηχογράφησης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Χορός / Ρυθμός:
Τσιφτετέλι
Εκδότης:
Odeon
Αριθμός καταλόγου:
GA-1036/A 154062
Αριθμός μήτρας:
Gο 77
Διάρκεια:
3:06
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
Odeon_GA1036_SalaSala
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Σάλα, σάλα", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=10307
Στίχοι:
— Γεια σου, Μήτσο Σαλονικιέ!

Από τα γλυκά σου μάτια τρέχει αθάνατο νερό
και σου γύρεψα κομμάτι και δε μου ’δωσες να πιω

Σάλα, σάλα, σάλα σάλα, το μαντίλι σου
να φιλήσω την ελιά σου και τα χείλη σου

Μαύρα μάτια έχεις φως μου, μαύρα ’ναι σαν την ελιά
κι όποιος τα γλυκοφιλήσει Χάρο δε φοβάται πια

Σάλα, σάλα, μεσ’ στη σάλα τα μιλήσαμε
να σε πάρω, να με πάρεις συμφωνήσαμε

Σχετικά τεκμήρια

Δείτε επίσης