Καλλιοπάκι

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Όπως είναι φυσικό, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Πολύ συχνά, το εύρος αυτού του δικτύου εκτείνεται στα Βαλκάνια, στην Ανατολική και σε τμήμα ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης. Ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ ορθόδοξων και μουσουλμάνων, τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μια περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και το τραγούδι «Καλλιοπάκι».

Εκτός από την παρούσα ηχογράφηση (η οποία ανατυπώθηκε στις ΗΠΑ στον δίσκο Orthophonic S-785-A), το τραγούδι σε δύο ακόμα εκτελέσεις στην ελληνική ιστορική δισκογραφία. Το 1933 στην Αθήνα ο Στελλάκης Περπινιάδης με τη συνοδεία Λαϊκής ορχήστρα υπό τη διεύθυνση του συνθέτη, Παναγιώτη Τούντα, θα ηχογραφήσει το «Καλλιοπάκι» για λογαριασμό της Columbia (Columbia WG-707 – DG-454).

Περίπου δεκαπέντε χρόνια αργότερα, το 1948, η Αμαλία Βάκα, η οποία στην ετικέτα του δίσκου αναγράφεται ως Αμαλία, θα ηχογραφήσει στη Νέα Υόρκη το «Καλλιοπάκι». Στην ηχογράφηση συμμετέχει Oriental Orchestra με τον Ι. Παππά στο κλαρίνο (Metropolitan 160-A).

Ο σκοπός εντοπίζεται και στην τουρκόφωνη δισκογραφία της δεκαετίας του 1950. Συγκεκριμένα, ηχογραφήθηκε το 1951 στην Κωνσταντινούπολη από την Cevriye Ceyhun με τον τίτλο “Gemilerde Talim Var” (Odeon CO 4243 – LA 270625 a) και, οκτώ περίπου χρόνια αργότερα, το 1959, στην ίδια πόλη, από την Sulhiye Kuşkaya με τον τίτλο “Gemi Gidiyor Gemi” (Sahibinin Sesi OTB 2120 – AX 2675).

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Τούντας Παναγιώτης
Τραγουδιστές:
Αμπατζή Ρίτα
Ορχήστρα-Εκτελεστές:
Λαϊκή ορχήστρα
Χρονολογία ηχογράφησης:
25/11/1933
Τόπος ηχογράφησης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Χορός / Ρυθμός:
Ζεϊμπέκικο απτάλικο
Εκδότης:
His Master's Voice
Αριθμός καταλόγου:
AO 2090
Αριθμός μήτρας:
OT 1354-2
Διάρκεια:
3:14
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
HMV_AO2090_Kalliopaki
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Καλλιοπάκι", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=11098
Στίχοι:
Πάλι μεθυσμένος είμαι γω για σένα σήμερα
Αχ, Καλλιοπάκι μου!
Όλα πάλι θα τα σπάσω κι ας μου βάλουν σίδερα
Ναι, κουκλάκι μου!

Αχ! Αμάν, αμάν!
Καλλιοπάκι δυο μου μάτια, Καλλιοπάκι μου γλυκό
κι αν με κάνουνε κομμάτια, όχι, δε θα σ'αρνηθώ

Πάλι μεθυσμένος είμαι γω για το χατίρι σου
Αχ, Καλλιοπάκι μου!
Μ' έπιασε ο αστυνόμος μπρος το παραθύρι σου
Ναι, κουκλάκι μου!

Αχ! Αμάν, αμάν!
Καλλιοπάκι δυο μου μάτια, Καλλιοπάκι μου γλυκό
κι αν με κάνουνε κομμάτια, όχι, δε θα σ'αρνηθώ

Και στα σίδερα αν μ' έχουν, όπου κι αν με βάλουνε
Αχ, Καλλιοπάκι μου!
Τέτοια αγάπη απ' την καρδιά μου δε θα μου τη βγάλουνε
Ναι, κουκλάκι μου!

Αχ! Αμάν, αμάν!
Καλλιοπάκι δυο μου μάτια, Καλλιοπάκι μου γλυκό
κι αν με κάνουνε κομμάτια, όχι, δε θα σ'αρνηθώ

— Γεια σου, μανίτσα μου! Γεια σου, Ρίτα μου!
— Γεια σου, Καλλιοπάκι μ'!

Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».

Όπως είναι φυσικό, στα μεγάλα αστικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας γύρω από την Μεσόγειο θάλασσα, οι «συνομιλίες» των ελληνόφωνων με τους συνενοίκους τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους, καθολικούς ελληνόφωνους, Αρμένηδες, σεφαραδίτες και ασκενάζι Εβραίους, προτεστάντες λεβαντίνους, Ευρωπαίους και Αμερικάνους, υπήρξαν περισσότερο από έντονες. Πολύ συχνά, το εύρος αυτού του δικτύου εκτείνεται στα Βαλκάνια, στην Ανατολική και σε τμήμα ακόμη και της Κεντρικής Ευρώπης. Ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ ορθόδοξων και μουσουλμάνων, τα σχετικά τεκμήρια καταδεικνύουν τις μεταξύ τους μουσικές ανταλλαγές και αποσαφηνίζουν μια οικουμένη όπου όλοι συνεισφέρουν στο μεγάλο μουσικό «χωνευτήρι» και όλοι μπορούν να αντλήσουν από αυτό. Και να το επανακαταθέσουν, σε νέα μορφή, με αναδιαμορφωμένο το κείμενό του και το νόημά του, με άλλοτε σαφείς και άλλοτε θολές παραπομπές στο προ-κείμενό του. Μέχρι να το ανασύρει ξανά κάποιος άλλος, μέσα από το «χωνευτήρι», ώστε να γίνεται ξεκάθαρο πως, στην αναδημιουργική και δυναμική αυτή διαδικασία όπου η ρευστότητα κυριαρχεί, τέλος δεν θα υπάρξει. Μια περίπτωση που προέρχεται από τέτοιου τύπου ρεπερτόρια είναι και το τραγούδι «Καλλιοπάκι».

Εκτός από την παρούσα ηχογράφηση (η οποία ανατυπώθηκε στις ΗΠΑ στον δίσκο Orthophonic S-785-A), το τραγούδι σε δύο ακόμα εκτελέσεις στην ελληνική ιστορική δισκογραφία. Το 1933 στην Αθήνα ο Στελλάκης Περπινιάδης με τη συνοδεία Λαϊκής ορχήστρα υπό τη διεύθυνση του συνθέτη, Παναγιώτη Τούντα, θα ηχογραφήσει το «Καλλιοπάκι» για λογαριασμό της Columbia (Columbia WG-707 – DG-454).

Περίπου δεκαπέντε χρόνια αργότερα, το 1948, η Αμαλία Βάκα, η οποία στην ετικέτα του δίσκου αναγράφεται ως Αμαλία, θα ηχογραφήσει στη Νέα Υόρκη το «Καλλιοπάκι». Στην ηχογράφηση συμμετέχει Oriental Orchestra με τον Ι. Παππά στο κλαρίνο (Metropolitan 160-A).

Ο σκοπός εντοπίζεται και στην τουρκόφωνη δισκογραφία της δεκαετίας του 1950. Συγκεκριμένα, ηχογραφήθηκε το 1951 στην Κωνσταντινούπολη από την Cevriye Ceyhun με τον τίτλο “Gemilerde Talim Var” (Odeon CO 4243 – LA 270625 a) και, οκτώ περίπου χρόνια αργότερα, το 1959, στην ίδια πόλη, από την Sulhiye Kuşkaya με τον τίτλο “Gemi Gidiyor Gemi” (Sahibinin Sesi OTB 2120 – AX 2675).

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Τούντας Παναγιώτης
Τραγουδιστές:
Αμπατζή Ρίτα
Ορχήστρα-Εκτελεστές:
Λαϊκή ορχήστρα
Χρονολογία ηχογράφησης:
25/11/1933
Τόπος ηχογράφησης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Χορός / Ρυθμός:
Ζεϊμπέκικο απτάλικο
Εκδότης:
His Master's Voice
Αριθμός καταλόγου:
AO 2090
Αριθμός μήτρας:
OT 1354-2
Διάρκεια:
3:14
Θέση τεκμηρίου:
Δισκοθήκη Αρχείου Κουνάδη
Φυσική περιγραφή:
Δίσκος 10'' (25 εκατοστών)
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
HMV_AO2090_Kalliopaki
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Καλλιοπάκι", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=11098
Στίχοι:
Πάλι μεθυσμένος είμαι γω για σένα σήμερα
Αχ, Καλλιοπάκι μου!
Όλα πάλι θα τα σπάσω κι ας μου βάλουν σίδερα
Ναι, κουκλάκι μου!

Αχ! Αμάν, αμάν!
Καλλιοπάκι δυο μου μάτια, Καλλιοπάκι μου γλυκό
κι αν με κάνουνε κομμάτια, όχι, δε θα σ'αρνηθώ

Πάλι μεθυσμένος είμαι γω για το χατίρι σου
Αχ, Καλλιοπάκι μου!
Μ' έπιασε ο αστυνόμος μπρος το παραθύρι σου
Ναι, κουκλάκι μου!

Αχ! Αμάν, αμάν!
Καλλιοπάκι δυο μου μάτια, Καλλιοπάκι μου γλυκό
κι αν με κάνουνε κομμάτια, όχι, δε θα σ'αρνηθώ

Και στα σίδερα αν μ' έχουν, όπου κι αν με βάλουνε
Αχ, Καλλιοπάκι μου!
Τέτοια αγάπη απ' την καρδιά μου δε θα μου τη βγάλουνε
Ναι, κουκλάκι μου!

Αχ! Αμάν, αμάν!
Καλλιοπάκι δυο μου μάτια, Καλλιοπάκι μου γλυκό
κι αν με κάνουνε κομμάτια, όχι, δε θα σ'αρνηθώ

— Γεια σου, μανίτσα μου! Γεια σου, Ρίτα μου!
— Γεια σου, Καλλιοπάκι μ'!

Δείτε επίσης