Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Η Γερμανία, στη σημερινή της μορφή, αποτελεί ένα από τα πλέον νεοϊδρυθέντα κράτη, τα οποία προέκυψαν μετά τους δύο μεγάλους πολέμους που άλλαξαν τα παγκόσμια δεδομένα. Υπήρξε, δε, μακράν η χώρα με το εντονότερο κύμα φιλελληνισμού την περίοδο της ελληνικής επανάστασης. Δεν είναι τυχαίο πως ο πρώτος βασιλιάς του νεοσύστατου Βασιλείου της Ελλάδας ήταν ο Βαυαρός πρίγκηπας Όθωνας. Οι σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ των δύο περιοχών, από την περίοδο ακόμη της Γερμανικής Συνομοσπονδίας, η οποία αντικατέστησε το 1815 την πρώην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, υπήρξαν στενότατες. Γερμανοτραφείς Έλληνες κατέλαβαν πόστα-κλειδιά στην Αθήνα και έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην πολιτική που χάραξε το κράτος, τόσο στα πολιτιστικά ζητήματα όσο και πιο συγκεκριμένα σε αυτά της μουσικής. Προσωπικότητες όπως ο Γεώργιος Νάζος, διευθυντής του Ωδείου Αθηνών από το 1891, και ο Μανώλης Καλομοίρης καθόρισαν τη στάση της ελληνικής διανόησης, αλλά και της κοινής γνώμης, απέναντι σε φλέγοντα θέματα της εποχής, όπως το μουσικό ζήτημα, η εθνική σχολή, η εκκλησιαστική μουσική, οι αστικές λαϊκές πραγματικότητες. Όσον αφορά τις τελευταίες, αξίζει να σημειωθούν ορισμένες οντότητες οι οποίες διαπέρασαν τα γερμανικά σύνορα και επηρέασαν άλλους τόπους, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα: η γερμανική οπερέτα και το γερμανικό καμπαρέ, με σημείο αναφοράς το Βερολίνο, όπου δραστηριοποιούνται αμέτρητοι συνθέτες μεταξύ των οποίων και ο Όσκαρ Στράους. Το περίφημο “Buntes Theater”, ή “Überbrettl”, που ξεκινάει τη λειτουργία του από το 1901, ακολουθώντας το μοντέλο του Chat Noir του Παρισιού, είναι το επίκεντρο δημιουργίας της πόλης. Εκεί αναπτύσσεται και από εκεί εξάγεται ένα ιδιαίτερο είδος τραγουδιού. Μέχρι το 1926, το Βερολίνο φιλοξενεί μια τζαζ κοινότητα που αριθμεί 500 μέλη και προσφέρει το περιβάλλον για τη μίξη ποικίλων στοιχείων που καταφθάνουν σε αυτό ακόμη και από την Αμερική, όπως για παράδειγμα το φοξ τροτ. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του.
Η εν λόγω ηχογράφηση αποτελεί διασκευή με ελληνικούς στίχους του ντουέτου Leander - Maud "Komm' Liebchen wander' mit deinem Leander" από τη δεύτερη πράξη της τρίπρακτης οπερέτας "Katja, die Tänzerin" σε μουσική του Γερμανού συνθέτη Jean Gilbert, ψευδώνυμο του Max Winterfeld (Αμβούργο 11 Φεβρουαρίου 1879 - Μπουένος Άιρες, 20 Δεκεμβρίου 1942), και λιμπρέτο των Leopold Jacobson και Rudolf Oesterreicher. Σχετικά με τη χρονολογία και τον τόπο που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά η οπερέτα οι πηγές αναφέρουν: το Johann Strauß-Theater της Βιέννης στις 5 Ιανουαρίου 1922 ή 1923 (δες εδώ και εδώ) ή 1923 (δες εδώ) στις 25 Αυγούστου 1922 ή το Neues Operetten-Theatre του Βερολίνου στις 2 Φεβρουαρίου 1923.
Το λιμπρέτο κυκλοφόρησε το 1922 στο Βερολίνο από τις εκδόσεις Rondo-Verlag.
Η οπερέτα γνώρισε μεγάλη επιτυχία και ανέβηκε, διασκευασμένη σε διάφορες γλώσσες, σε αρκετές πόλεις του κόσμου. Ενδεικτικά:
Στις 17 Φεβρουαρίου 1923 παρουσιάστηκε στο Fővárosi Operettszínház (Budapester Operettentheater) της Βουδαπέστης με τον τίτλο "Marinka a táncosnő".
Στην Αγγλία, με τον τίτλο "Katja the Dancer", σε λιμπρέτο των Harry Graham και Frederick Lonsdale και στίχους του Harry Graham, ανέβηκε στις 4 Αυγούστου 1924 στο The Princes Theatre του Bradford, στις 21 Φεβρουαρίου 1925 στο Gaiety Theatre του Λονδίνου και από τις 7 Σεπτεμβρίου 1925 έως τις 8 Μαΐου 1926, για 512 παραστάσεις, στο Dalys Theatre του Λονδίνου (βλ. εδώ).
Τον Δεκέμβριο του 1925 παρουσιάστηκε με επιτυχία στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας (δες εδώ).
Την επόμενη χρονιά, και συγκεκριμένα στις 18 Οκτωβρίου 1926, έκανε πρεμιέρα στο 44th Street της Νέας Υόρκης με τον τίτλο "Katja", συμπληρώνοντας 112 παραστάσεις.
Στην Ελλάδα, η οπερέτα, με τον τίτλο «Κάτια η χορεύτρια», ανέβηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1924 στο θέατρο Διονύσια της Αθήνας από την Αθηναϊκή Οπερέτα Γεωργίου Δράμαλη, σε μετάφραση του Βασίλη Αργυρόπουλου και μουσική διδασκαλία του Στέφανου Βαλτετσιώτη.
Το τραγούδι ξεχώρισε από την οπερέτα και ηχογραφήθηκε αρκετές φορές στην ιστορική δισκογραφία. Ενδεικτικά:
- "Komm, Liebchen, wander mit deinem Leander", Marek Weber und sein Orcheste, Βερολίνο, 15 Φεβρουαρίου 1923 (Parlophon P 1457-II - 2-6204)
- "Katja: Komm, Liebchen", Nimbs Orkester (Jens Warny), Κοπεγχάγη, 22 Μαρτίου 1923 (Gramophone BE 1010 - X1718 & X1732)
- "Leander", George Olsen and His Music, Νέα Υόρκη, 29 Οκτωβρίου 1926 (Victor BVE-36882 - 20289-B)
- "Leander", Howard Lanin Orchestra, Νέα Υόρκη, 29 Οκτωβρίου 1926 (Columbia W142888 - 804-D)
Η γερμανική παρτιτούρα του τραγουδιού κυκλοφόρησε στο Βερολίνο από τις εκδόσεις Rondo-Verlag.
Η ελληνική παρτιτούρα εκδόθηκε στην Αθήνα το 1924 από τους Γαϊτάνο - Κωνσταντινίδη - Σταρρ.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το δίκτυο μέσα στο οποίο συμμετέχει το ελληνόφωνο αστικό λαϊκό τραγούδι, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς του, είναι μεγαλειώδες. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Η Γερμανία, στη σημερινή της μορφή, αποτελεί ένα από τα πλέον νεοϊδρυθέντα κράτη, τα οποία προέκυψαν μετά τους δύο μεγάλους πολέμους που άλλαξαν τα παγκόσμια δεδομένα. Υπήρξε, δε, μακράν η χώρα με το εντονότερο κύμα φιλελληνισμού την περίοδο της ελληνικής επανάστασης. Δεν είναι τυχαίο πως ο πρώτος βασιλιάς του νεοσύστατου Βασιλείου της Ελλάδας ήταν ο Βαυαρός πρίγκηπας Όθωνας. Οι σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ των δύο περιοχών, από την περίοδο ακόμη της Γερμανικής Συνομοσπονδίας, η οποία αντικατέστησε το 1815 την πρώην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, υπήρξαν στενότατες. Γερμανοτραφείς Έλληνες κατέλαβαν πόστα-κλειδιά στην Αθήνα και έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην πολιτική που χάραξε το κράτος, τόσο στα πολιτιστικά ζητήματα όσο και πιο συγκεκριμένα σε αυτά της μουσικής. Προσωπικότητες όπως ο Γεώργιος Νάζος, διευθυντής του Ωδείου Αθηνών από το 1891, και ο Μανώλης Καλομοίρης καθόρισαν τη στάση της ελληνικής διανόησης, αλλά και της κοινής γνώμης, απέναντι σε φλέγοντα θέματα της εποχής, όπως το μουσικό ζήτημα, η εθνική σχολή, η εκκλησιαστική μουσική, οι αστικές λαϊκές πραγματικότητες. Όσον αφορά τις τελευταίες, αξίζει να σημειωθούν ορισμένες οντότητες οι οποίες διαπέρασαν τα γερμανικά σύνορα και επηρέασαν άλλους τόπους, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα: η γερμανική οπερέτα και το γερμανικό καμπαρέ, με σημείο αναφοράς το Βερολίνο, όπου δραστηριοποιούνται αμέτρητοι συνθέτες μεταξύ των οποίων και ο Όσκαρ Στράους. Το περίφημο “Buntes Theater”, ή “Überbrettl”, που ξεκινάει τη λειτουργία του από το 1901, ακολουθώντας το μοντέλο του Chat Noir του Παρισιού, είναι το επίκεντρο δημιουργίας της πόλης. Εκεί αναπτύσσεται και από εκεί εξάγεται ένα ιδιαίτερο είδος τραγουδιού. Μέχρι το 1926, το Βερολίνο φιλοξενεί μια τζαζ κοινότητα που αριθμεί 500 μέλη και προσφέρει το περιβάλλον για τη μίξη ποικίλων στοιχείων που καταφθάνουν σε αυτό ακόμη και από την Αμερική, όπως για παράδειγμα το φοξ τροτ. Σε κάθε περίπτωση, η διακίνηση μουσικών αποτελεί ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά διαδραματίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του.
Η εν λόγω ηχογράφηση αποτελεί διασκευή με ελληνικούς στίχους του ντουέτου Leander - Maud "Komm' Liebchen wander' mit deinem Leander" από τη δεύτερη πράξη της τρίπρακτης οπερέτας "Katja, die Tänzerin" σε μουσική του Γερμανού συνθέτη Jean Gilbert, ψευδώνυμο του Max Winterfeld (Αμβούργο 11 Φεβρουαρίου 1879 - Μπουένος Άιρες, 20 Δεκεμβρίου 1942), και λιμπρέτο των Leopold Jacobson και Rudolf Oesterreicher. Σχετικά με τη χρονολογία και τον τόπο που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά η οπερέτα οι πηγές αναφέρουν: το Johann Strauß-Theater της Βιέννης στις 5 Ιανουαρίου 1922 ή 1923 (δες εδώ και εδώ) ή 1923 (δες εδώ) στις 25 Αυγούστου 1922 ή το Neues Operetten-Theatre του Βερολίνου στις 2 Φεβρουαρίου 1923.
Το λιμπρέτο κυκλοφόρησε το 1922 στο Βερολίνο από τις εκδόσεις Rondo-Verlag.
Η οπερέτα γνώρισε μεγάλη επιτυχία και ανέβηκε, διασκευασμένη σε διάφορες γλώσσες, σε αρκετές πόλεις του κόσμου. Ενδεικτικά:
Στις 17 Φεβρουαρίου 1923 παρουσιάστηκε στο Fővárosi Operettszínház (Budapester Operettentheater) της Βουδαπέστης με τον τίτλο "Marinka a táncosnő".
Στην Αγγλία, με τον τίτλο "Katja the Dancer", σε λιμπρέτο των Harry Graham και Frederick Lonsdale και στίχους του Harry Graham, ανέβηκε στις 4 Αυγούστου 1924 στο The Princes Theatre του Bradford, στις 21 Φεβρουαρίου 1925 στο Gaiety Theatre του Λονδίνου και από τις 7 Σεπτεμβρίου 1925 έως τις 8 Μαΐου 1926, για 512 παραστάσεις, στο Dalys Theatre του Λονδίνου (βλ. εδώ).
Τον Δεκέμβριο του 1925 παρουσιάστηκε με επιτυχία στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας (δες εδώ).
Την επόμενη χρονιά, και συγκεκριμένα στις 18 Οκτωβρίου 1926, έκανε πρεμιέρα στο 44th Street της Νέας Υόρκης με τον τίτλο "Katja", συμπληρώνοντας 112 παραστάσεις.
Στην Ελλάδα, η οπερέτα, με τον τίτλο «Κάτια η χορεύτρια», ανέβηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1924 στο θέατρο Διονύσια της Αθήνας από την Αθηναϊκή Οπερέτα Γεωργίου Δράμαλη, σε μετάφραση του Βασίλη Αργυρόπουλου και μουσική διδασκαλία του Στέφανου Βαλτετσιώτη.
Το τραγούδι ξεχώρισε από την οπερέτα και ηχογραφήθηκε αρκετές φορές στην ιστορική δισκογραφία. Ενδεικτικά:
- "Komm, Liebchen, wander mit deinem Leander", Marek Weber und sein Orcheste, Βερολίνο, 15 Φεβρουαρίου 1923 (Parlophon P 1457-II - 2-6204)
- "Katja: Komm, Liebchen", Nimbs Orkester (Jens Warny), Κοπεγχάγη, 22 Μαρτίου 1923 (Gramophone BE 1010 - X1718 & X1732)
- "Leander", George Olsen and His Music, Νέα Υόρκη, 29 Οκτωβρίου 1926 (Victor BVE-36882 - 20289-B)
- "Leander", Howard Lanin Orchestra, Νέα Υόρκη, 29 Οκτωβρίου 1926 (Columbia W142888 - 804-D)
Η γερμανική παρτιτούρα του τραγουδιού κυκλοφόρησε στο Βερολίνο από τις εκδόσεις Rondo-Verlag.
Η ελληνική παρτιτούρα εκδόθηκε στην Αθήνα το 1924 από τους Γαϊτάνο - Κωνσταντινίδη - Σταρρ.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
