Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Η εν λόγω ηχογράφηση αφορά ένα από τα πιο δημοφιλή τραγούδια του ελληνόφωνου ρεπερτορίου. Μία αναλυτική παρουσίαση της σειράς ηχογραφήσεων βρίσκεται στο βιβλίο του Αριστομένη Καλυβιώτη Τα τραγούδια της Σμύρνης 2 (2023: 285 – 297), στο οποίο καταγράφονται σαράντα έξι εκτελέσεις από το 1926 μέχρι το 2009, οκτώ εξ αυτών στη δισκογραφία των 78 στροφών. Ενδεικτικά:
– «Τι σε μέλει εσένανε», Γιώργος Βιδάλης, Odeon Gο 278 – GA 1153/A 154256, Αθήνα, 1926.
– «Τι σε μέλει εσένανε», Μαρίκα Παπαγκίκα, Columbia W 205569 – 56061-F, Νέα Υόρκη, Απρίλιος 1927.
– «Τι σε μέλει εσένανε», Κώστας Καρίπης, Polydor 5419ar – V-50202, Αθήνα, 1927.
– «Τι σε μέλει εσένανε», Αντώνης Νταλγκάς, His Master's Voice BF 1812-1 – AO 279, Αθήνα, 22 Ιουνίου 1928.
– «Κορδελιό», Κώστας Καρίπης, Edison Bell SA111 – 1016A, Αθήνα, Σεπτέμβριος 1929.
– «Τι σε μέλει εσένανε από πούθε είμαι εγώ», Αγγελική Καραγιάννη, Balkan Records No 820-B, Αμερική, περίπου 1948, παρούσα ηχογράφηση.
Στην εν λόγω εκτέλεση για την Balkan Records, η εισαγωγή του τραγουδιού είναι διαφορετική από τις παλαιότερες ηχογραφήσεις του.
Σημειώνουμε ότι ο Παναγιώτης Τούντας χρησιμοποιεί την μουσική της εισαγωγής του «Τι σε μέλει εσένανε» στο τραγούδι «Αερόπλανο θα πάρω» (Odeon GO 1942 – 31032B, Αθήνα, 1933), για το οποίο δανείζεται και το μουσικό θέμα από την αρχή των στίχων του “Telegrafin tellerine”. Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίο ο Τούντας χρησιμοποιεί και ενορχηστρώνει δημοφιλείς και περιφερόμενους σκοπούς, παίρνοντας συχνά μικρές φόρμες και οικοδομώντας, με βάση αυτές, καινούργιες συνθέσεις.
Ο σκοπός, όμως, συνομιλεί και με το τουρκόφωνο αρμενικό ρεπερτόριο που ηχογραφήθηκε στις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, η Αρμένισσα Mary Vartanian ηχογραφεί στην τουρκική γλώσσα, στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του 1940, το "Hojan aman Ojan" (Kaliphon D-723-B).
Το τραγούδι εντοπίζεται και στο αμερικανικό Jazz ρεπερτόριο. Το 1945 το Slim Gaillard Quartet το ηχογραφεί στο Χόλυγουντ, στην ελληνική γλώσσα, ως "Tee Say Mallee" (Atomic A-231-(1)). Με βάση και δικές του αφηγήσεις, ο Αμερικανός συνθέτης, τραγουδιστής και μουσικός (κιθάρα, πιάνο, βιμπράφωνο, σαξόφωνο) της Jazz Slim Gaillard (Bulee Gaillard, 1916-1991), ξέμεινε περίπου το 1928, δώδεκα ετών, στην Κρήτη, όπου πιθανόν μπορεί να άκουσε και το εν λόγω τραγούδι (για περισσότερα σχετικά με τον Gaillard βλέπε το άρθρο του Φώντα Τρούσα στo περ. Lifo εδώ).
Εντοπίζεται, επίσης, μία ζωντανή ηχογράφηση του “Tee Say Mallee” από τις εμφανίσεις του Galliard γύρω στον Ιούνιο του 1946 στο Billy Berg's Jazz Club στο Χόλυγουντ. Τον Galliard (τραγούδι, πιάνο, κιθάρα) συνοδεύουν ο Tiny "Βam" Brown, στο μπάσο, και ο Leo Watson, στα ντραμς (βλ. ενδεικτικά το CD "Slim Galliard and His Friends – The Absolute Voutest! '46", Hep Records - HEP CD 28, που κυκλοφόρησε το 1998).
Στην Αμερική όπου πραγματοποιήθηκε η παρούσα ηχογράφηση τα «εθνικά» ρεπερτόρια ζουν μια νέα, παράλληλη ζωή. Αυτή η κατάσταση δεν είναι στατική και, εν πολλοίς, οικοδομείται από την δισκογραφία, η οποία μεριμνά και «κουρδίζει» τις επάλληλες σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί ήδη στον παλαιό κόσμο. Τα ρεπερτόρια επικοινωνούν ξανά μεταξύ τους, μια γνώριμη και ήδη δυναμική συνθήκη στην Ευρώπη. Η διακίνηση μουσικών αποτελούσε ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά παίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Αυτή τη φορά το δίκτυο ρυθμίζεται προγραμματιστικά, υπό νέους όρους και διά μέσω νέων ατραπών.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Μέσα σε αυτόν τον πολυεπίπεδο κόσμο εφευρίσκεται η ηχογράφηση και η αναπαραγωγή του ήχου. Οι πρώτες δισκογραφικές εταιρείες στέλνουν κινητά συνεργεία κυριολεκτικά σε όλη την οικουμένη, για να ηχογραφήσουν τοπικούς μουσικούς. Το εύρος του ρεπερτορίου είναι ατελείωτο. Η κοσμοπολίτικη συνθήκη μεγάλων αστικών κέντρων ευνοεί τους πολυστυλισμούς και τις πολυμορφικότητες. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η φωτογράφιση, οι περιοδείες από ορχήστρες, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους, που θέτουν τα μουσικά ιδιώματα σε κίνηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Τα δίκτυα μέσα στα οποία συμμετέχουν οι ελληνόφωνες μουσικές, συνομιλώντας διαρκώς με τους συνένοικούς τους, είναι μεγαλειώδη. Η δισκογραφία έχει ήδη προσφέρει σημαντικά εργαλεία στην κατανόηση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των «εθνικών» ρεπερτορίων. Αποτέλεσμα της εν εξελίξει έρευνας είναι ο «Kοσμοπολιτισμός στην Ελληνική Ιστορική Δισκογραφία».
Η εν λόγω ηχογράφηση αφορά ένα από τα πιο δημοφιλή τραγούδια του ελληνόφωνου ρεπερτορίου. Μία αναλυτική παρουσίαση της σειράς ηχογραφήσεων βρίσκεται στο βιβλίο του Αριστομένη Καλυβιώτη Τα τραγούδια της Σμύρνης 2 (2023: 285 – 297), στο οποίο καταγράφονται σαράντα έξι εκτελέσεις από το 1926 μέχρι το 2009, οκτώ εξ αυτών στη δισκογραφία των 78 στροφών. Ενδεικτικά:
– «Τι σε μέλει εσένανε», Γιώργος Βιδάλης, Odeon Gο 278 – GA 1153/A 154256, Αθήνα, 1926.
– «Τι σε μέλει εσένανε», Μαρίκα Παπαγκίκα, Columbia W 205569 – 56061-F, Νέα Υόρκη, Απρίλιος 1927.
– «Τι σε μέλει εσένανε», Κώστας Καρίπης, Polydor 5419ar – V-50202, Αθήνα, 1927.
– «Τι σε μέλει εσένανε», Αντώνης Νταλγκάς, His Master's Voice BF 1812-1 – AO 279, Αθήνα, 22 Ιουνίου 1928.
– «Κορδελιό», Κώστας Καρίπης, Edison Bell SA111 – 1016A, Αθήνα, Σεπτέμβριος 1929.
– «Τι σε μέλει εσένανε από πούθε είμαι εγώ», Αγγελική Καραγιάννη, Balkan Records No 820-B, Αμερική, περίπου 1948, παρούσα ηχογράφηση.
Στην εν λόγω εκτέλεση για την Balkan Records, η εισαγωγή του τραγουδιού είναι διαφορετική από τις παλαιότερες ηχογραφήσεις του.
Σημειώνουμε ότι ο Παναγιώτης Τούντας χρησιμοποιεί την μουσική της εισαγωγής του «Τι σε μέλει εσένανε» στο τραγούδι «Αερόπλανο θα πάρω» (Odeon GO 1942 – 31032B, Αθήνα, 1933), για το οποίο δανείζεται και το μουσικό θέμα από την αρχή των στίχων του “Telegrafin tellerine”. Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίο ο Τούντας χρησιμοποιεί και ενορχηστρώνει δημοφιλείς και περιφερόμενους σκοπούς, παίρνοντας συχνά μικρές φόρμες και οικοδομώντας, με βάση αυτές, καινούργιες συνθέσεις.
Ο σκοπός, όμως, συνομιλεί και με το τουρκόφωνο αρμενικό ρεπερτόριο που ηχογραφήθηκε στις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, η Αρμένισσα Mary Vartanian ηχογραφεί στην τουρκική γλώσσα, στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του 1940, το "Hojan aman Ojan" (Kaliphon D-723-B).
Το τραγούδι εντοπίζεται και στο αμερικανικό Jazz ρεπερτόριο. Το 1945 το Slim Gaillard Quartet το ηχογραφεί στο Χόλυγουντ, στην ελληνική γλώσσα, ως "Tee Say Mallee" (Atomic A-231-(1)). Με βάση και δικές του αφηγήσεις, ο Αμερικανός συνθέτης, τραγουδιστής και μουσικός (κιθάρα, πιάνο, βιμπράφωνο, σαξόφωνο) της Jazz Slim Gaillard (Bulee Gaillard, 1916-1991), ξέμεινε περίπου το 1928, δώδεκα ετών, στην Κρήτη, όπου πιθανόν μπορεί να άκουσε και το εν λόγω τραγούδι (για περισσότερα σχετικά με τον Gaillard βλέπε το άρθρο του Φώντα Τρούσα στo περ. Lifo εδώ).
Εντοπίζεται, επίσης, μία ζωντανή ηχογράφηση του “Tee Say Mallee” από τις εμφανίσεις του Galliard γύρω στον Ιούνιο του 1946 στο Billy Berg's Jazz Club στο Χόλυγουντ. Τον Galliard (τραγούδι, πιάνο, κιθάρα) συνοδεύουν ο Tiny "Βam" Brown, στο μπάσο, και ο Leo Watson, στα ντραμς (βλ. ενδεικτικά το CD "Slim Galliard and His Friends – The Absolute Voutest! '46", Hep Records - HEP CD 28, που κυκλοφόρησε το 1998).
Στην Αμερική όπου πραγματοποιήθηκε η παρούσα ηχογράφηση τα «εθνικά» ρεπερτόρια ζουν μια νέα, παράλληλη ζωή. Αυτή η κατάσταση δεν είναι στατική και, εν πολλοίς, οικοδομείται από την δισκογραφία, η οποία μεριμνά και «κουρδίζει» τις επάλληλες σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί ήδη στον παλαιό κόσμο. Τα ρεπερτόρια επικοινωνούν ξανά μεταξύ τους, μια γνώριμη και ήδη δυναμική συνθήκη στην Ευρώπη. Η διακίνηση μουσικών αποτελούσε ήδη πραγματικότητα πριν τον 20ό αιώνα, με τις περιοδείες των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων αλλά και με τα δίκτυα των μουσικών εκδοτικών οίκων. Η δισκογραφία όχι μόνο ενσωματώνεται σε αυτό το πλαίσιο, αλλά παίζει καίριο ρόλο στον μετασχηματισμό του. Αυτή τη φορά το δίκτυο ρυθμίζεται προγραμματιστικά, υπό νέους όρους και διά μέσω νέων ατραπών.
Έρευνα και κείμενο: Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ
