Για την Εστουδιαντίνα Σιδερή αλλά και εν γένει τις εστουδιαντίνες αναφέρει ο Παναγιώτης Κουνάδης (2010, 3: 12-14):
«Τη σημαδιακή χρονιά του 1898, οπότε στην Ελλάδα αρχίζει τη δράση του ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ), στην πολυτραγουδισμένη προκυμαία της Σμύρνης κάποιοι νεαροί μουσικοί, από τους δεκάδες ή εκατοντάδες που από τις αρχές του 19ου αιώνα είχαν διαμορφώσει τη μουσική παράδοση του σμυρναίικου τραγουδιού, δημιουργούν το πρώτο επώνυμο μουσικό σχήμα.
Πρόκειται για Τα Πολιτάκια, που αργότερα ονομάστηκαν Σμυρναϊκή Εστουδιαντίνα ή Εστουδιαντίνα του Σιδερή. Η πρωτοβουλία ανήκε στον Βασίλειο Σιδερή, Φαναριώτη από την Κωνσταντινούπολη, και στον Αριστείδη Περιστέρη, επίσης κάτοικο της Πόλης με καταγωγή, όμως, από την Αθήνα.
Σύμφωνα με τον Λαίλιο Καρακάση: "Οι κυρίως καλλιεργηταί και διαδόται του λαϊκού τραγουδιού στη Σμύρνη ήταν "Τα Πολιτάκια" λεγόμενα, όμιλος μουσικών, ένα είδος μαντολινάτας με επί τούτω τραγουδιστές. Ο Σιδερής κατόρθωσε να γίνει και ο πυρήν της καθαρώς "Σμυρναϊκής Εστουδιαντίνας". Η Εστουδιαντίνα αυτή αποτελείται από τους εξής: Βασίλειος Σιδερής, Γιώργος Πασχάλης ή Τσαγκάρης, Γιώργος Σαβαρής, Παναγιώτης Βαϊνδιρλής, Γιώργος Ελισαίος (Σμυρναίοι), Α. Βόιλας, Χ. Μεριγκλής και Ι. Χαλάκος, Αριστείδης Περιστέρης (Αθηναίοι)".
Μετά την πρώτη εμφάνιση τους στη Σμύρνη, στο κέντρο Γκρατς, και πριν την οριστική τους εγκατάσταση στην πόλη αυτή, το 1906, ακολουθεί μια σειρά περιοδειών σε Ελλάδα, Βαλκάνια και Ευρώπη.
Σύμφωνα με τον Χρήστο Σ. Σολομωνίδη: "Η φήμη της ήταν τόσο μεγάλη ώστε έφτασε ως στην Αγγλία, στα δε 1906, όταν ο Γουλιέλμος της Γερμανίας επισκέφθη το Λονδίνο καλέστηκε η μαντολινάτα εκεί από τον λόρδο Λουβεσμπίρουγκ κι έπαιξαν στο διοργανωθέν γκάρντεν πάρτυ προς τιμήν του γερμανού αυτοκράτορα".
Συμπληρωματικές πληροφορίες μας δίνει και ο Λαίλιος Καρακάσης: "Η Εστουδιαντίνα αυτή ιδρύθη το 1906 και εκρατήθη έως τις παραμονές της καταστροφής. Στα 1906 έκανε και καλλιτεχνική περιοδεία ως "Σμυρναϊκή Εστουδιαντίνα" στην Γαλλία και στην Αγγλία όπου έπαιξε με εθνικές ελληνικές ενδυμασίες και είχε καταπληκτική επιτυχία". [...]
Η επιτυχία της πρώτης αυτής Εστουδιαντίνας δίνει ώθηση και σε άλλους μουσικούς να δημιουργήσουν ανάλογες μουσικές ομάδες. Ανάμεσα σε αυτές που αποτύπωσαν τα τραγούδια τους στη δισκογραφία της εποχής επισημαίνουμε τις εξής:
Στην Κων/πολη: Εστουδιαντίνα Ν(;). Χριστοδουλίδη, Εστουδιαντίνα του τραγουδιστή Πέτρου Ζουναράκη, Ελληνική Εστουδιαντίνα Κωνσταντινουπόλεως, Ελληνική Εστουδιαντίνα της Πόλης, Οργανικό Ελληνικό τρίο, Τρίο-εταιρεία Μίτσος (αρμόνικα, μανδολίνο, κιθάρα)
Στη Σμύρνη: Εστουδιαντίνα του βιολιστή Κώτσου Βλάχου, Ελληνική Εστουδιαντίνα της Σμύρνης, Ορχήστρα Σταμάτη και Χρήστου Μπόγια, Ορχήστρα των Ογδοντάκηδων, Ελληνική Χορωδία Σμύρνης, Η χορωδία Μελετσιάνου. Και τέλος στην Αθήνα: Αθηναϊκή Εστουδιαντίνα, Εστουδιαντίνα του Μ. Κόκκινου. [...]
Το μουσικό αυτό σχήμα προέρχεται από τη Δύση, όπου είχε όμως διαφορετική μορφή και ρεπερτόριο. Ο Θεόδωρος Συναδινός καταγράφει την εμφάνιση μιας ισπανικής προελεύσεως Εστουδιαντίνας το 1886 στην Αθήνα, η οποία αποτέλεσε το σημαντικότερο μουσικό γεγονός της χρονιάς, όπου παρέστη και η βασίλισσα Όλγα.
Στον μουσικό αυτό οργασμό που επικρατούσε στη Σμύρνη και τα προάστιά της δημιουργούνται δεκάδες ψυχαγωγικά κέντρα και στέκια όπου εμφανίζονται, μόνιμα ή ευκαιριακά, οι "παιγνιδιατόροι" και οι "τραγουδιστάδες", όπως: του Τσαλκιτζήμπαση ή Τσακιλτζήμπαση ή Απόλλων ο Μουσηγέτης, ο Ποσειδών, ο καφενές του Γιάννη του Καραβά, ο καφενές του Μίλτη και το μόνιμο στέκι που είχαν στη προκυμαία Τα Πολιτάκια, το κέντρο Μελισσουργοί.
Για να κατανοήσουμε και να εκτιμήσουμε τον σημαντικό ρόλο που έπαιξε στη μουσική ζωή της νεότερης Ελλάδας η περίφημη αυτή Σμυρναϊκή Εστουδιαντίνα, αρκεί να αναλογιστούμε ότι όλοι οι μεγάλοι μουσικοί και τραγουδιστές της Σμύρνης, οι οποίοι διαμόρφωσαν το νεότερο ελληνικό τραγούδι "μαθήτευσαν" ή συνεργάστηκαν μαζί της».
Για την Εστουδιαντίνα Σιδερή αλλά και εν γένει τις εστουδιαντίνες αναφέρει ο Παναγιώτης Κουνάδης (2010, 3: 12-14):
«Τη σημαδιακή χρονιά του 1898, οπότε στην Ελλάδα αρχίζει τη δράση του ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ), στην πολυτραγουδισμένη προκυμαία της Σμύρνης κάποιοι νεαροί μουσικοί, από τους δεκάδες ή εκατοντάδες που από τις αρχές του 19ου αιώνα είχαν διαμορφώσει τη μουσική παράδοση του σμυρναίικου τραγουδιού, δημιουργούν το πρώτο επώνυμο μουσικό σχήμα.
Πρόκειται για Τα Πολιτάκια, που αργότερα ονομάστηκαν Σμυρναϊκή Εστουδιαντίνα ή Εστουδιαντίνα του Σιδερή. Η πρωτοβουλία ανήκε στον Βασίλειο Σιδερή, Φαναριώτη από την Κωνσταντινούπολη, και στον Αριστείδη Περιστέρη, επίσης κάτοικο της Πόλης με καταγωγή, όμως, από την Αθήνα.
Σύμφωνα με τον Λαίλιο Καρακάση: "Οι κυρίως καλλιεργηταί και διαδόται του λαϊκού τραγουδιού στη Σμύρνη ήταν "Τα Πολιτάκια" λεγόμενα, όμιλος μουσικών, ένα είδος μαντολινάτας με επί τούτω τραγουδιστές. Ο Σιδερής κατόρθωσε να γίνει και ο πυρήν της καθαρώς "Σμυρναϊκής Εστουδιαντίνας". Η Εστουδιαντίνα αυτή αποτελείται από τους εξής: Βασίλειος Σιδερής, Γιώργος Πασχάλης ή Τσαγκάρης, Γιώργος Σαβαρής, Παναγιώτης Βαϊνδιρλής, Γιώργος Ελισαίος (Σμυρναίοι), Α. Βόιλας, Χ. Μεριγκλής και Ι. Χαλάκος, Αριστείδης Περιστέρης (Αθηναίοι)".
Μετά την πρώτη εμφάνιση τους στη Σμύρνη, στο κέντρο Γκρατς, και πριν την οριστική τους εγκατάσταση στην πόλη αυτή, το 1906, ακολουθεί μια σειρά περιοδειών σε Ελλάδα, Βαλκάνια και Ευρώπη.
Σύμφωνα με τον Χρήστο Σ. Σολομωνίδη: "Η φήμη της ήταν τόσο μεγάλη ώστε έφτασε ως στην Αγγλία, στα δε 1906, όταν ο Γουλιέλμος της Γερμανίας επισκέφθη το Λονδίνο καλέστηκε η μαντολινάτα εκεί από τον λόρδο Λουβεσμπίρουγκ κι έπαιξαν στο διοργανωθέν γκάρντεν πάρτυ προς τιμήν του γερμανού αυτοκράτορα".
Συμπληρωματικές πληροφορίες μας δίνει και ο Λαίλιος Καρακάσης: "Η Εστουδιαντίνα αυτή ιδρύθη το 1906 και εκρατήθη έως τις παραμονές της καταστροφής. Στα 1906 έκανε και καλλιτεχνική περιοδεία ως "Σμυρναϊκή Εστουδιαντίνα" στην Γαλλία και στην Αγγλία όπου έπαιξε με εθνικές ελληνικές ενδυμασίες και είχε καταπληκτική επιτυχία". [...]
Η επιτυχία της πρώτης αυτής Εστουδιαντίνας δίνει ώθηση και σε άλλους μουσικούς να δημιουργήσουν ανάλογες μουσικές ομάδες. Ανάμεσα σε αυτές που αποτύπωσαν τα τραγούδια τους στη δισκογραφία της εποχής επισημαίνουμε τις εξής:
Στην Κων/πολη: Εστουδιαντίνα Ν(;). Χριστοδουλίδη, Εστουδιαντίνα του τραγουδιστή Πέτρου Ζουναράκη, Ελληνική Εστουδιαντίνα Κωνσταντινουπόλεως, Ελληνική Εστουδιαντίνα της Πόλης, Οργανικό Ελληνικό τρίο, Τρίο-εταιρεία Μίτσος (αρμόνικα, μανδολίνο, κιθάρα)
Στη Σμύρνη: Εστουδιαντίνα του βιολιστή Κώτσου Βλάχου, Ελληνική Εστουδιαντίνα της Σμύρνης, Ορχήστρα Σταμάτη και Χρήστου Μπόγια, Ορχήστρα των Ογδοντάκηδων, Ελληνική Χορωδία Σμύρνης, Η χορωδία Μελετσιάνου. Και τέλος στην Αθήνα: Αθηναϊκή Εστουδιαντίνα, Εστουδιαντίνα του Μ. Κόκκινου. [...]
Το μουσικό αυτό σχήμα προέρχεται από τη Δύση, όπου είχε όμως διαφορετική μορφή και ρεπερτόριο. Ο Θεόδωρος Συναδινός καταγράφει την εμφάνιση μιας ισπανικής προελεύσεως Εστουδιαντίνας το 1886 στην Αθήνα, η οποία αποτέλεσε το σημαντικότερο μουσικό γεγονός της χρονιάς, όπου παρέστη και η βασίλισσα Όλγα.
Στον μουσικό αυτό οργασμό που επικρατούσε στη Σμύρνη και τα προάστιά της δημιουργούνται δεκάδες ψυχαγωγικά κέντρα και στέκια όπου εμφανίζονται, μόνιμα ή ευκαιριακά, οι "παιγνιδιατόροι" και οι "τραγουδιστάδες", όπως: του Τσαλκιτζήμπαση ή Τσακιλτζήμπαση ή Απόλλων ο Μουσηγέτης, ο Ποσειδών, ο καφενές του Γιάννη του Καραβά, ο καφενές του Μίλτη και το μόνιμο στέκι που είχαν στη προκυμαία Τα Πολιτάκια, το κέντρο Μελισσουργοί.
Για να κατανοήσουμε και να εκτιμήσουμε τον σημαντικό ρόλο που έπαιξε στη μουσική ζωή της νεότερης Ελλάδας η περίφημη αυτή Σμυρναϊκή Εστουδιαντίνα, αρκεί να αναλογιστούμε ότι όλοι οι μεγάλοι μουσικοί και τραγουδιστές της Σμύρνης, οι οποίοι διαμόρφωσαν το νεότερο ελληνικό τραγούδι "μαθήτευσαν" ή συνεργάστηκαν μαζί της».
© 2019 ΑΡΧΕΙΟ ΚΟΥΝΑΔΗ