Ο Σπανιόλος

PDF cannot be displayed, please update.

Από την αρχαιότητα, η μουσική καταγραφή αποτέλεσε τον καθαυτό τρόπο οπτικής αναπαράστασης του ηχητικού φαινομένου, άλλοτε με λεπτομέρεια και άλλοτε υπό την μορφή οδηγού. Διαχρονικά, η οπτική αποτύπωση της μουσικής υπήρξε ο μοναδικός τρόπος για την αποθήκευση και την διατήρησή της στο χρόνο, αλλά και το αποκλειστικό μέσο για την αναπαραγωγή της. Σε κάθε περίπτωση, η οπτική μεταφορά θα πρέπει να λογιστεί ως επικουρικό εργαλείο, καθώς η προφορική διάδοση και η αποθήκευση στην μνήμη των καλλιτεχνών αποτέλεσαν τις πλέον διαχρονικές τεχνικές για την διάχυση της μουσικής μέσα στον χρόνο και τον χώρο. Κατά την επονομαζόμενη σήμερα «κλασική» μουσική περίοδο της Ευρώπης, με τα ισχυρότατα κέντρα παραγωγής της, όπως οι σημερινές Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, και ειδικά στην πορεία της προς τον Ρομαντισμό, η μουσική καταγραφή, η παρτιτούρα, λογίστηκε από ορισμένους συνθέτες ως η καθαυτή ενσάρκωση του έργου τους.

Όπως είναι λογικό, στον νεωτερικό καπιταλιστικό κόσμο, η μουσική καταγραφή, ως το βασικό εργαλείο υποστασιοποίησης της μουσικής, ενέταξε υπό την σκέπη της και ρεπερτόρια τα οποία δεν συνδέθηκαν, δεν διαδόθηκαν και δεν λειτούργησαν με βάση την καταγραφή τους. Αυτό πρόσφερε στα κέντρα πώλησης μουσικών προϊόντων ένα πρόσθετο εργαλείο για την επέκταση του δικτύου δράσης τους: οι μη-λόγιες μουσικές απέκτησαν έναν πρόσφορο τρόπο διακίνησής τους, ενισχύοντας την δημοφιλία τους, ακόμη και σε τόπους πολύ μακρινούς από αυτούς της αρχικής τους δημιουργίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως, το φαινόμενο της ηχογράφησης και αναπαραγωγής του ήχου ήρθε να αναδιατάξει τις σχέσεις, και να αποδιοργανώσει το status quo των εκδοτικών οίκων, διεκδικώντας κομμάτι της αγοράς, προσφέροντας ένα προϊόν εξαιρετικά πιο ολοκληρωμένο και άμεσο. Οι εκδοτικοί οίκοι προσπάθησαν μεν να αντιδράσουν με νομικά μέτρα, κατέστην όμως αδύνατη η ανακοπή της δυναμικής του νέου φαινομένου: η επικράτηση της εμπορικής δισκογραφίας είναι πλέον γεγονός, στο μεγαλύτερο κομμάτι του 20ού αιώνα.

Όσον αφορά τις μη-λόγιες μουσικές, οι εμπορικές έντυπες παρτιτούρες αποτελούν εκδόσεις των μουσικών κειμένων τραγουδιών ή ορχηστρικών κομματιών (για την εκδοτική δραστηριότητα στην Ελλάδα βλ. Lerch-Kalavrytinos, 2003: 4-5). Για τις ανάγκες των παρτιτουρών τα τραγούδια διασκευάζονταν κυρίως (αλλά όχι μόνο) για πιάνο ή για πιάνο και φωνή, σε γενικές γραμμές χωρίς σύνθετα εκτελεστικά ζητούμενα. Οι πολυοργανικές ή οι τεχνικά απαιτητικές ενορχηστρώσεις αποφεύγονταν συστηματικά. Κάτω από τις νότες της μελωδικής ανάπτυξης των τραγουδιστικών μερών τυπώνονταν οι στίχοι και, ενίοτε, και μεταφράσεις τους σε άλλες γλώσσες. Ως επί το πλείστον, οι παρτιτούρες είναι δίφυλλες ή τετράφυλλες και συνοδεύονται από το φιλοτεχνημένο με σχετική θεματολογία εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο.

Παρτιτούρα για πιάνο και φωνή του τραγουδιού «Ο Σπανιόλος» του Νίκου Χατζηαποστόλου. Το έγχρωμο εξώφυλλο είναι φιλοτεχνημένο με μια σκηνή από το τοπίο της εξωτικής Ισπανίας. Απεικονίζονται χορεύτριες με τις χαρακτηριστικές φαρδιές φούστες και μια ανδρική φιγούρα με ενδυμασία που παραπέμπει σε αυτή του ταυρομάχου.

Το τραγούδι εμπίπτει στο ρεύμα του εξωτισμού, υπό το εθνοκεντρικό πρίσμα του οποίου ο δυτικός κόσμος φαντασιώθηκε, εκτός των άλλων, τον ισπανικό κόσμο και το μουσικό του σύμπαν. Η σημασία του εξωτισμού αφορά αφ’ ενός τα χαρακτηριστικά αυτού που είναι έξω από τη σφαίρα της ταυτότητας, αφ’ ετέρου την έλξη που ασκεί ό,τι έχει τέτοια χαρακτηριστικά. Η ευρύτατη αποδοχή του φαινομένου είναι πασιφανής: ο πολυδιάστατος γλωσσικός, μουσικός και εικαστικός πλούτος που συσσωρεύτηκε γύρω και μέσα στον εξωτισμό, δημιούργησε ένα κοινό απόθεμα γνώσης που τροφοδοτεί διηνεκώς το συλλογικό και ατομικό φαντασιακό. Οι τόποι που αναπαρίστανται στον εξωτισμό, η Ανατολή, η Λατινική Αμερική, η Ισπανία, η Χαβάη, είναι κατ’ εξοχήν φαντασιακοί, αποσυνδέονται από τον πραγματικό κόσμο. Ανοίγονται σαν μια θεατρική σκηνή, με εναλλασσόμενα σκηνικά, όπου δραματοποιούνται οι φαντασιώσεις, κατακλύζουν τις αισθήσεις κι εκλύουν έντονα συναισθήματα, προσφέροντας στον «επισκέπτη» μια ιδανική εμπειρία, έξω από τους περιορισμούς του συμβατικού κόσμου.

Στο εξώφυλλο αναγράφονται επίσης ο δημιουργός και ο εκδοτικός οίκος. Επιπρόσθετα υπάρχει και ο ειδολογικός χαρακτηρισμός “Tango (alla Spagnola)”. Tο οπισθόφυλλο είναι κενό.

Το μουσικό κείμενο αποτελείται από σύστημα τριών πενταγράμμων (δύο για  πιάνο και ένα για φωνή). Στην αρχή του κειμένου επαναλαμβάνεται ο χαρακτηρισμός “Tango (alla Spagnola)”.

Στο κάτω μέρος της πρώτης σελίδας αναγράφεται το εξής: Copyright words et music for the United States et Canada by the Alector Publishing Co. New York, N.Y. 1930 “All rights reserved”.

Για περισσότερα σχετικά με το τραγούδι «Ο Σπανιόλος» βλέπε εδώ.

Έρευνα και κείμενο: Γιώργος Ευαγγέλου, Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Χατζηαποστόλου Νίκος
Χρονολογία έκδοσης:
1930
Τόπος έκδοσης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Πρώτες λέξεις:
Ένας Σπανιόλος μι' Απρίλη βραδιά
με πληγωμένη καρδιά
Εκδότης:
Μουσικός Εκδοτικός Οίκος Μιχαήλ Κ. Κωνσταντινίδου, Γλάδστωνος 3, Κατάστημα Γ. Φέξη, Αθήνα
Έκδοση:
1
Πρωτότυπα δικαιώματα:
Κωνσταντινίδης Μιχαήλ
Φυσική περιγραφή:
Χαρτί, 35,3 Χ 25 εκ., 4 σελίδες, καλή κατάσταση
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
201806201649
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Ο Σπανιόλος", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=2695
Στίχοι:
Ένας Σπανιόλος μι' Απρίλη βραδιά
με πληγωμένη καρδιά
τρέχει στους δρόμους μες στη σιγαλιά
με προδομένη αγκαλιά

Ξάφνου με μια σταματά
σε παραθύρι μπροστά
κλαίει στενάζει με μίσος φωνάζει
«προδότρα γιατί μ’ απατάς;»
κι υστέρα λέει σιγά κι όλο κλαίει
«αχ πες μου γιατί αλλού κοιτάς;»

Δίχως μια λέξη ο Σπανιόλος να πει
βλέπει κρυφά στη σιωπή
κάποιον που μπαίνει στο σπίτι της κει
θεέ μου τι ώρα κακή

Του ’ρθε σαν τρέλα απ’ αυτό
βγάζει στιλέτο κοφτό
τρέχει πηγαίνει κι αυτός μέσα μπαίνει
ουρλιάζει εμπρός ρημαδιό
κι όπως τους βρήκε ενωμένους σφιχτά αγκαλιασμένους
σκοτώνει και τους δυο

PDF cannot be displayed, please update.

Από την αρχαιότητα, η μουσική καταγραφή αποτέλεσε τον καθαυτό τρόπο οπτικής αναπαράστασης του ηχητικού φαινομένου, άλλοτε με λεπτομέρεια και άλλοτε υπό την μορφή οδηγού. Διαχρονικά, η οπτική αποτύπωση της μουσικής υπήρξε ο μοναδικός τρόπος για την αποθήκευση και την διατήρησή της στο χρόνο, αλλά και το αποκλειστικό μέσο για την αναπαραγωγή της. Σε κάθε περίπτωση, η οπτική μεταφορά θα πρέπει να λογιστεί ως επικουρικό εργαλείο, καθώς η προφορική διάδοση και η αποθήκευση στην μνήμη των καλλιτεχνών αποτέλεσαν τις πλέον διαχρονικές τεχνικές για την διάχυση της μουσικής μέσα στον χρόνο και τον χώρο. Κατά την επονομαζόμενη σήμερα «κλασική» μουσική περίοδο της Ευρώπης, με τα ισχυρότατα κέντρα παραγωγής της, όπως οι σημερινές Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, και ειδικά στην πορεία της προς τον Ρομαντισμό, η μουσική καταγραφή, η παρτιτούρα, λογίστηκε από ορισμένους συνθέτες ως η καθαυτή ενσάρκωση του έργου τους.

Όπως είναι λογικό, στον νεωτερικό καπιταλιστικό κόσμο, η μουσική καταγραφή, ως το βασικό εργαλείο υποστασιοποίησης της μουσικής, ενέταξε υπό την σκέπη της και ρεπερτόρια τα οποία δεν συνδέθηκαν, δεν διαδόθηκαν και δεν λειτούργησαν με βάση την καταγραφή τους. Αυτό πρόσφερε στα κέντρα πώλησης μουσικών προϊόντων ένα πρόσθετο εργαλείο για την επέκταση του δικτύου δράσης τους: οι μη-λόγιες μουσικές απέκτησαν έναν πρόσφορο τρόπο διακίνησής τους, ενισχύοντας την δημοφιλία τους, ακόμη και σε τόπους πολύ μακρινούς από αυτούς της αρχικής τους δημιουργίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, όμως, το φαινόμενο της ηχογράφησης και αναπαραγωγής του ήχου ήρθε να αναδιατάξει τις σχέσεις, και να αποδιοργανώσει το status quo των εκδοτικών οίκων, διεκδικώντας κομμάτι της αγοράς, προσφέροντας ένα προϊόν εξαιρετικά πιο ολοκληρωμένο και άμεσο. Οι εκδοτικοί οίκοι προσπάθησαν μεν να αντιδράσουν με νομικά μέτρα, κατέστην όμως αδύνατη η ανακοπή της δυναμικής του νέου φαινομένου: η επικράτηση της εμπορικής δισκογραφίας είναι πλέον γεγονός, στο μεγαλύτερο κομμάτι του 20ού αιώνα.

Όσον αφορά τις μη-λόγιες μουσικές, οι εμπορικές έντυπες παρτιτούρες αποτελούν εκδόσεις των μουσικών κειμένων τραγουδιών ή ορχηστρικών κομματιών (για την εκδοτική δραστηριότητα στην Ελλάδα βλ. Lerch-Kalavrytinos, 2003: 4-5). Για τις ανάγκες των παρτιτουρών τα τραγούδια διασκευάζονταν κυρίως (αλλά όχι μόνο) για πιάνο ή για πιάνο και φωνή, σε γενικές γραμμές χωρίς σύνθετα εκτελεστικά ζητούμενα. Οι πολυοργανικές ή οι τεχνικά απαιτητικές ενορχηστρώσεις αποφεύγονταν συστηματικά. Κάτω από τις νότες της μελωδικής ανάπτυξης των τραγουδιστικών μερών τυπώνονταν οι στίχοι και, ενίοτε, και μεταφράσεις τους σε άλλες γλώσσες. Ως επί το πλείστον, οι παρτιτούρες είναι δίφυλλες ή τετράφυλλες και συνοδεύονται από το φιλοτεχνημένο με σχετική θεματολογία εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο.

Παρτιτούρα για πιάνο και φωνή του τραγουδιού «Ο Σπανιόλος» του Νίκου Χατζηαποστόλου. Το έγχρωμο εξώφυλλο είναι φιλοτεχνημένο με μια σκηνή από το τοπίο της εξωτικής Ισπανίας. Απεικονίζονται χορεύτριες με τις χαρακτηριστικές φαρδιές φούστες και μια ανδρική φιγούρα με ενδυμασία που παραπέμπει σε αυτή του ταυρομάχου.

Το τραγούδι εμπίπτει στο ρεύμα του εξωτισμού, υπό το εθνοκεντρικό πρίσμα του οποίου ο δυτικός κόσμος φαντασιώθηκε, εκτός των άλλων, τον ισπανικό κόσμο και το μουσικό του σύμπαν. Η σημασία του εξωτισμού αφορά αφ’ ενός τα χαρακτηριστικά αυτού που είναι έξω από τη σφαίρα της ταυτότητας, αφ’ ετέρου την έλξη που ασκεί ό,τι έχει τέτοια χαρακτηριστικά. Η ευρύτατη αποδοχή του φαινομένου είναι πασιφανής: ο πολυδιάστατος γλωσσικός, μουσικός και εικαστικός πλούτος που συσσωρεύτηκε γύρω και μέσα στον εξωτισμό, δημιούργησε ένα κοινό απόθεμα γνώσης που τροφοδοτεί διηνεκώς το συλλογικό και ατομικό φαντασιακό. Οι τόποι που αναπαρίστανται στον εξωτισμό, η Ανατολή, η Λατινική Αμερική, η Ισπανία, η Χαβάη, είναι κατ’ εξοχήν φαντασιακοί, αποσυνδέονται από τον πραγματικό κόσμο. Ανοίγονται σαν μια θεατρική σκηνή, με εναλλασσόμενα σκηνικά, όπου δραματοποιούνται οι φαντασιώσεις, κατακλύζουν τις αισθήσεις κι εκλύουν έντονα συναισθήματα, προσφέροντας στον «επισκέπτη» μια ιδανική εμπειρία, έξω από τους περιορισμούς του συμβατικού κόσμου.

Στο εξώφυλλο αναγράφονται επίσης ο δημιουργός και ο εκδοτικός οίκος. Επιπρόσθετα υπάρχει και ο ειδολογικός χαρακτηρισμός “Tango (alla Spagnola)”. Tο οπισθόφυλλο είναι κενό.

Το μουσικό κείμενο αποτελείται από σύστημα τριών πενταγράμμων (δύο για  πιάνο και ένα για φωνή). Στην αρχή του κειμένου επαναλαμβάνεται ο χαρακτηρισμός “Tango (alla Spagnola)”.

Στο κάτω μέρος της πρώτης σελίδας αναγράφεται το εξής: Copyright words et music for the United States et Canada by the Alector Publishing Co. New York, N.Y. 1930 “All rights reserved”.

Για περισσότερα σχετικά με το τραγούδι «Ο Σπανιόλος» βλέπε εδώ.

Έρευνα και κείμενο: Γιώργος Ευαγγέλου, Λεονάρδος Κουνάδης και Νίκος Ορδουλίδης

Δημιουργός (Συνθέτης):
Στιχουργός:
Χατζηαποστόλου Νίκος
Χρονολογία έκδοσης:
1930
Τόπος έκδοσης:
Αθήνα
Γλώσσα/ες:
Ελληνικά
Πρώτες λέξεις:
Ένας Σπανιόλος μι' Απρίλη βραδιά
με πληγωμένη καρδιά
Εκδότης:
Μουσικός Εκδοτικός Οίκος Μιχαήλ Κ. Κωνσταντινίδου, Γλάδστωνος 3, Κατάστημα Γ. Φέξη, Αθήνα
Έκδοση:
1
Πρωτότυπα δικαιώματα:
Κωνσταντινίδης Μιχαήλ
Φυσική περιγραφή:
Χαρτί, 35,3 Χ 25 εκ., 4 σελίδες, καλή κατάσταση
Προέλευση:
Αρχείο Κουνάδη
Αναγνωριστικό:
201806201649
Άδεια χρήσης:
cc
Παραπομπή:
Αρχείο Κουνάδη, "Ο Σπανιόλος", 2019, https://vmrebetiko.gr/item?id=2695
Στίχοι:
Ένας Σπανιόλος μι' Απρίλη βραδιά
με πληγωμένη καρδιά
τρέχει στους δρόμους μες στη σιγαλιά
με προδομένη αγκαλιά

Ξάφνου με μια σταματά
σε παραθύρι μπροστά
κλαίει στενάζει με μίσος φωνάζει
«προδότρα γιατί μ’ απατάς;»
κι υστέρα λέει σιγά κι όλο κλαίει
«αχ πες μου γιατί αλλού κοιτάς;»

Δίχως μια λέξη ο Σπανιόλος να πει
βλέπει κρυφά στη σιωπή
κάποιον που μπαίνει στο σπίτι της κει
θεέ μου τι ώρα κακή

Του ’ρθε σαν τρέλα απ’ αυτό
βγάζει στιλέτο κοφτό
τρέχει πηγαίνει κι αυτός μέσα μπαίνει
ουρλιάζει εμπρός ρημαδιό
κι όπως τους βρήκε ενωμένους σφιχτά αγκαλιασμένους
σκοτώνει και τους δυο

Σχετικά τεκμήρια

Δείτε επίσης