Η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων πέρασε από αμέτρητα στάδια, χρησιμοποιώντας πλείστα όσα μέσα και πρακτικές. Αναμφισβήτητα, η γραφή –με όποιον τρόπο και αν αυτή μεταμορφώθηκε– αποτέλεσε ορόσημο για το, κρίσιμο για την ανθρωπότητα, επίπεδο της υποστασιοποίησης της πληροφορίας. Στον κόσμο της νεωτερικότητας, στα μισά περίπου του 19ου αιώνα, η επιστολική μορφή επικοινωνίας απέκτησε ένα νέο μέσο, το οποίο θα άλλαζε άρδην το ύφος της αποστολής γραπτών μηνυμάτων: τις καρτ-ποστάλ. Την ιδιοσυστασία τους ορίζει η τυπωμένη εικόνα, η οποία λειτουργεί ως συνοδευτικό «δώρο» του χειρόγραφου μηνύματος του αποστολέα. Δεν είναι, δε, λίγες οι περιπτώσεις, που η ίδια η εικόνα συνιστά και το ίδιο το μήνυμα, μιας και πλείστες όσες καρτ-ποστάλ στάλθηκαν χωρίς ιδιόχειρη σημείωση. Η επίσημη πρώτη του νέου αυτού μέσου λαμβάνει χώρα στην αρτισύστατη Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, στην 1η Οκτωβρίου του 1869, και σταδιακά αποκτά μια πρωτόγνωρη δημοφιλία: όλοι θέλουν να στείλουν σε κάποιο αγαπημένο τους πρόσωπο μια εικόνα, την οποία οι ίδιοι ξεδιάλεξαν. Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε ειρήνη και ευημερία. Η «Ωραία Εποχή» είναι απόρροια προηγούμενων σημαντικών ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων. Τα δίκτυα που δημιουργούνται και εξελίσσονται διακινούν ανθρώπους και τα προϊόντα τους, υλικά και άυλα. Αποικιοκρατία, επαναστάσεις, συρράξεις, προσφυγικά ρεύματα∙ το θέατρο, ο κινηματογράφος, η δισκογραφία, το ραδιόφωνο, η φωτογραφία, αλλά και οι κυκλοφορίες στους πάσης φύσεως εμπορικούς διαύλους, μέσα σε έναν κόσμο που εξελίσσεται δυναμικά και ανισότροπα, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλέγμα από «κέντρα» και «περιφέρειες» σε εναλλασσόμενους ρόλους. Αυτό ακριβώς το πλαίσιο επιτρέπει στις καρτ-ποστάλ να ακμάσουν· αυτή είναι η «χρυσή τους εποχή». Καταλυτική, για την διευκόλυνση της παγκόσμιας διακίνησής τους, αποτέλεσε η σύσταση της «Παγκόσμιας Ταχυδρομικής Ένωσης». Στις 9 Οκτωβρίου του 1874, η Συνθήκη της Βέρνης θέσπισε την αποστολή και παράδοση της αλληλογραφίας, μεταξύ των μελών της.

Οι συνεχείς εξελίξεις στην τεχνολογία του νέου μέσου στόχευαν στην ευχρηστία και την ελκυστικότητα του προϊόντος, με σκοπό την απεύθυνσή του σε ολοένα και ευρύτερο κοινό. Οι πρώτες καρτ-ποστάλ ήταν μικρού μεγέθους και δεν έφεραν εικόνες. Παρόλα αυτά, το βολικό μέγεθός τους, το ανθεκτικό υλικό χαρτονιού, και η ενσωμάτωση του κόστους γραμματοσήμου στην τιμή αγοράς τους, αποτέλεσαν καινοτόμα για την εποχή χαρακτηριστικά που αναβάθμιζαν την ποιότητα επικοινωνίας. Η μία τους πλευρά προορίζονταν για την αναγραφή του μηνύματος, ενώ η άλλη για τα στοιχεία αποστολής. Σύντομα, όμως, κάνει την εμφάνισή της η εικόνα, αυξάνοντας δραματικά την ζήτησή τους. Η εξέλιξη της τεχνολογίας της φωτογραφίας από τη δεκαετία του 1830, καθιστά την «πραγματική» εικόνα περιζήτητη. Οι καρτ-ποστάλ εισέρχονται δυναμικά σε ένα παγκόσμιο δίκτυο διανομής και γίνονται αρωγός στη διακίνηση της εικόνας, η οποία μνημειώνει το «τοπικό», μεταφέροντας τις συνδεδεμένες με αυτό κοινωνικές αναπαραστάσεις όσο γίνεται πιο μακριά του. Αφήνει –αν όχι επιζητεί– χώρο για την ενεργοποίηση του φαντασιακού από την πλευρά του παραλήπτη.

Η καρτ-ποστάλ, με τη δίγλωσση λεζάντα «Εθνική Βιβλιοθήκη» / “Bibliothèque Nationale”, αποτελεί έκδοση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, όπως συνάγουμε από την πίσω/verso πλευρά όπου αναγράφεται «Εκδόται – Π. Κοσμετάτος & Σία – Αθήναι». Στην προκειμένη καρτ-ποστάλ απεικονίζεται η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, η οποία από τον Μάρτιο του 1903 έως και το 2017 στεγάζονταν στο «Βαλλιάνειο Μέγαρο». Η κατασκευή του κτιρίου χρηματοδοτήθηκε από τα αδέρφια Παναγή, Μαρίνο και Ανδρέα Βαλλιάνο, εξ ου και το όνομα που του δόθηκε. Σχεδιάστηκε από τον Δανό αρχιτέκτονα Θεόφιλο Χάνσεν (Theophilus Hansen), ο οποίος είχε αναλάβει το 1859 την σχεδίαση και της Ακαδημίας (βλ. σχετική καρτ-ποστάλ). Τα θεμέλια του Μεγάρου μπαίνουν τον Μάρτιο του 1888. Πρόκειται για ένα από μία σειρά νεοκλασικών κτιρίων που κατασκευάστηκαν στο κέντρο της πόλης. Σήμερα, εκεί στεγάζεται η συλλογή και το αναγνωστήριο των ιστορικών εφημερίδων.

Η εν λόγω φωτογραφία είναι ελαφρώς επιχρωματισμένη και καταλαμβάνει ολόκληρη την μπροστινή/recto πλευρά. Το verso είναι χωρισμένο καθέτως, με το αριστερό μέρος να προορίζεται για το μήνυμα, ενώ το δεξί για τα στοιχεία της αποστολής. Εκεί, διακρίνονται διακεκομμένες γραμμές για την συμπλήρωση των στοιχείων αποστολής και ένα πεδίο για την επικόλληση του γραμματοσήμου.

Το κείμενο είναι γραμμένο στα γαλλικά, και προορίζεται για αποστολή στη κοινότητα Lisieux, στην περιοχή της Νορμανδίας, στη βορειοδυτική Γαλλία. Με βάση το χειρόγραφο κείμενο, η αποστολή γίνεται το έτος 1907, ενώ στη recto πλευρά γράφει «Athènes». Αυτή η πληροφορία, σε συνδυασμό με το ελληνικό γραμματόσημο μπροστά, μας οδηγεί να υποθέσουμε ότι η πόλη αποστολής της καρτ-ποστάλ ήταν η Αθήνα. Το γραμματόσημο στο recto κόστισε 3 λεπτά. Το γραπτό κείμενο είναι εξαιρετικά σύντομο, κάτι που επιβεβαιώνει τη δύναμη της εικόνας να αντικαθιστά το μήνυμα.

Έρευνα και κείμενο: Δώρα Σπετσιώτου