Ο Αλέξης Ζούμπας ή «Λέτσιος» του Μιχάλη και της Χάιδως, το γένος Τζάρα, ανήκει στη μεγάλη ηπειρώτικη «σκλήθρα» (μουσική οικογένεια) των Ζουμπαίων, γνωστής από τον 19ο αιώνα, η οποία έχει δώσει πολλούς και αξιόλογους μουσικούς μέχρι τις μέρες μας. […] Από μικρός ασχολήθηκε με τη μουσική, όπως πολλά παιδιά της «σειράς» του, επέλεξε ως μοναδικό επάγγελμα αυτό του βιολιστή, και σύντομα εξελίχθηκε σε ένα από τα καλύτερα όργανα που δραστηριοποιούνταν στην ευρύτερη περιοχή αλλά και στα Γιάννενα.
[…] κατεβαίνει στα Γιάννενα στις αρχές του 20ού αιώνα, όπου διευρύνει ακόμα περισσότερο το ρεπερτόριό του μέσα από τις συνεργασίες του με άλλους μουσικούς, ζυμώνεται στο πολυπολιτισμικό περιβάλλον των Ιωαννίνων, μαθαίνει τα γιαννιώτικα τραγούδια (μια μείξη του τοπικού μουσικού ιδιώματος, κλέφτικου τραγουδιού και σμυρναίικου αμανέ) και ωριμάζει μουσικά στα καφέ-αμάν και στα γλέντια της πόλης.
[…] στις 07.10.1916 φτάνει στην Αμερική με προορισμό την Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου τον συναντούμε σαν απλό εργάτη το 1918.
Από εκεί, άγνωστο πότε ακριβώς, και πάντως πριν το 1921, θα μεταβεί στην Νέα Υόρκη αναζητώντας κάποια δουλειά μουσικού. […] γρήγορα θα βρει μια θέση στα πολυάριθμα ελληνικά καφενεία και καφέ-αμάν της 8ης Λεωφόρου του Manhattan. Εκεί, εκτός από τα συνήθη, θα μπορέσει να παίξει και το ηπειρώτικο ρεπερτόριο, το οποίο δεν φαίνεται να καλύπτει ικανοποιητικά κάποιος άλλος μουσικός εκείνη την περίοδο.
Όπως είναι εύλογο, το γεγονός αργά ή γρήγορα θα τον φέρει σε επαφή με πολλούς μουσικούς που δραστηριοποιούνται στη Νέα Υόρκη και, φυσικά, με τις τρεις μεγάλες «κυρίες» του ελληνικού τραγουδιού: κυρία Κούλα, Αμαλία Βάκα, Μαρίκα Παπαγκίκα. Στη δεκαετία του 1920 θα συνεργαστεί και με τις τρεις, και ένα μέρος αυτής της συνεργασίας θα αποτυπωθεί στα αυλάκια δίσκων 78 στροφών. Παράλληλα, η Βάκα και η Παπαγκίκα θα λειτουργήσουν σαν γέφυρες για να ανοίξουν οι πόρτες των δύο μεγάλων δισκογραφικών εταιρειών (Victor, Columbia) όπου θα ηχογραφήσει ως πρώτο και σολιστικό όργανο και τα «δικά του» οργανικά κομμάτια.
Στο ξεκίνημα της δεκαετίας του ’20 ηχογραφεί τέσσερα κομμάτια από το ηπειρώτικο ρεπερτόριο (Λιασκοβίτικο, Ηπειρώτικο μοιρολόι, Τσάμικος, Αλήμπεης) για την εταιρεία Panhellenion της κυρίας Κούλας, την οποία συνοδεύει και σε ορισμένα (άγνωστο πόσα) τραγούδια ως «Αλέξης, Βιολίστας» (λ.χ. Pan-8041, Γαλάτα πολίτικια).
Το 1923 συνοδεύει την Μαρίκα Παπαγκίκα σε δέκα τουλάχιστον τραγούδια (τούρκικα, δημοτικά και μικρασιάτικα, μεταξύ αυτών και στο «Αλή Πασάς, Γιαννιώτικο») για την Columbia.
Από τον Ιούνιο του 1926 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1928 θα συνοδεύσει σε ένα ποικίλο ρεπερτόριο (περίπου σαράντα ηχογραφήσεις με δημοτικά, μικρασιάτικα και ρεμπέτικα) την Αμαλία Βάκα και την Μαρίκα Παπαγκίκα, στις εταιρείες Victor και Columbia. Είναι η περίοδος κατά την οποία μέσα από αυτές τις πυκνές συνεργασίες θα γίνει ευρύτερα γνωστός, θα καθιερωθεί ως δεξιοτέχνης, και έτσι θα του δοθεί η ευκαιρία να ηχογραφήσει σε αυτές τις μεγάλες αμερικάνικες δισκογραφικές εταιρείες είκοσι οργανικά κομμάτια από το ηπειρώτικο ρεπερτόριο με σόλο βιολί και συνοδεία στο σαντούρι τον Μυτιληνιό Γιώργο Χατζέλη ή «Βέβα».
Αμέσως μετά από αυτές τις ηχογραφήσεις, πετυχημένος και καταξιωμένος πλέον μουσικός, κάνει ένα σύντομο και μοναδικό ταξίδι στην Ελλάδα (1928). […]
Ο Ζούμπας επιστρέφει στην Νέα Υόρκη στις 09.08.1928, […] στο τέλος του 1928 - αρχές του 1929 θα ηχογραφήσει για την Columbia άλλα τέσσερα οργανικά κομμάτια με σόλο βιολί σε ηπειρώτικο ρεπερτόριο. Στις 09.04.1930 θα κάνει την τελευταία του, ίσως, ηχογράφηση πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για την ελληνικού ρεπερτορίου δισκογραφική «Εθνική Εταιρεία», με δύο οργανικούς μυτιληνιούς σκοπούς, και θα συνοδεύσει με το βιολί του άλλα δύο τραγούδια. Τη δεκαετία του ’30 χάνεται από τη δισκογραφία, όπως εξ άλλου οι περισσότεροι μουσικοί του είδους του. Τον συναντούμε πάλι να ηχογραφεί στις 2.10.1943, συνοδεύοντας δύο τραγούδια, εκ των οποίων το ένα είναι «Ο Μενούσης», σε πολυφωνική εκδοχή, με τον όμιλο «Νέοι Πολίτσανης Ηπείρου» από το ομώνυμο χωριό του Πωγωνίου (Balkan, Bal-22).
Στις αρχές της δεκαετίας του ’40, ακολουθώντας τους δρόμους της επιβίωσης και τα επαγγελματικά μουσικά δίκτυα, θα πάει στο Σικάγο, όπου επίσης είχε εγκατασταθεί και η Αμαλία Βάκα. Εκεί τον βρίσκουμε να παίζει στο «Oriental Cafe» του Παναγιώτη Χουσέα, στο κέντρο της ελληνικής συνοικίας, ενώ λίγο αργότερα θα μεταβεί στο Detroit, όπου θα αρρωστήσει βαριά από πνευμονία και θα πεθάνει στην αφάνεια στις 7 του Φλεβάρη του 1947. [...]

Απόσπασμα από το Διονυσόπουλος Νίκος, Ηπειρώτες της Αμερικής στις 78 στροφές, στο Κατερίνη Λιάμπη, Νικόλαος Κατσικούδης, Νικόλαος Αναστασόπουλος (επιμ.), "Από την Άπειρο χώρα στην Μεγάλη Ήπειρο", Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2016